- Strona Główna -
- Historia Szkoły -
- Różności -
- Kronika Szkoły -
- Spotkania po latach -
- Muzeum - Kroniki -
Almanach Absolwentów IV L.O. im. H. Sienkiewicza w Częstochowie

1915 - 1939 część II

Autor: Dorota Czech
Data dodania: 23.04.2009 15:12:17

<b>Julian Lewandowski prowadzi zajęcia z ćwiczeń cielesnych ( 1916 r. )</b>
Kliknij aby powiekszyc zdjecie
Julian Lewandowski prowadzi zajęcia z ćwiczeń cielesnych ( 1916 r. )

<b> Rada Pedagogiczna Gimnazjum im. H. Sienkiewicza
Kliknij aby powiekszyc zdjecie
Rada Pedagogiczna Gimnazjum im. H. Sienkiewicza

<b>Fragment zabudowań szkolnych ( ok. 1926 r. )</b>
Kliknij aby powiekszyc zdjecie
Fragment zabudowań szkolnych ( ok. 1926 r. )

<b>Władysław Rudlicki podczas zajęć z rzeźby</b>
Kliknij aby powiekszyc zdjecie
Władysław Rudlicki podczas zajęć z rzeźby

<b>Fragment dokumentu szkolnago</b>
Kliknij aby powiekszyc zdjecie
Fragment dokumentu szkolnago

Z inicjatywy nauczyciela przyrody Edwarda Pawłowskiego, dzięki wysiłkowi uczniów z Kółka Przyrodniczego powstał przy gimnazjum ogródek zoologiczny. Szczególnie pomagał Pawłowskiemu jeden z byłych uczniów i były prezes Kółka Przyrodniczego, student weterynarii E. Szyfelbajn. Ogromne wsparcie dawali także rodzice, a także Magistrat w osobach ławników miejskich: Józefa Dziuby i Nowakowskiego. Ogródek znajdował się na tyłach gimnazjum i zaj-mował ok. ¾ morgi. Ustawiono tam ok. 30 zagród i klatek o betonowym spodzie, zagrody miały słomiane poszycie, a klatki były odrutowane .
Zaczątkiem zwierzyńca był biały szczur, następnie przybył młody lis, później ze składek Samopomocy kupiono 2 zaskrońce i 2 żółwie. Ogródek zoologiczny powiększał się. W 1929 r. posiadał następujące okazy: jeleń – zwany Lolkiem, 2 sarny, 2 wilki, 2 lisy, 2 borsuki, 2 małpy o imionach Dezi i Felek, 2 kuny leśne, 24 króliki, zając szarak, 3 fretki, świnki morskie, jaszczurki, zaskrońce, 4 synogarlice, 4 kuropatwy, szczygły, papugi, kilka sów, bażanty, 3 myszołowy, pu-stułka, orzeł bielik, paw i perliczka. Ale najwspanialszym okazem był niedźwiedź brunatny, za-kupiony w lipcu 1924 r. w ogrodzie zoologicznym w Poznaniu za 900 zł. Utrzymanie całego zoo pokrywane było z pieniędzy ze wstępów, przedstawień amatorskich i odczytów. Z inicjatywy Starostwa Powiatowego Częstochowskiego 16 urzędów gmin zebrało jednorazową składkę na rzecz zwierzyńca. Wpłat na ten cel dokonywali uczniowie, którzy sami sprzątali i karmili zwie-rzęta. Mięso dostarczała miejscowa rzeźnia. Opiekę weterynaryjną sprawował dr Koniński oraz lekarz weterynarii Sejmiku. Oficjalnie zwierzyniec został otwarty dla szerszej publiczności 22 IX 1929 r.; w tym dniu Szyfelbajn wygłosił odczyt pt. „Ogrody zoologiczne i ich rozwój z uwzględ-nieniem zwierzyńca w Częstochowie”.
Zwierzyniec otwarty był codziennie po południu od godz. 1.00 do 5.30, w niedzielę i święta, od godz. 11.00 do 1.00 po południu i od 3.00 do 5.00. Wejście na teren ogrodu kosztowa-ło: dla młodzieży 30 gr, a dla dorosłych 50 gr. W 1930 r. ogród liczył około 50 okazów fauny krajowej, na czele z niedźwiedziem, wilkiem i dzikiem. Większość prac w ogródku zoologicz-nym wykonywali społecznie sami uczniowie; w „Świecie Szkolnym” z 1930 r. napisano o nich, że „przez karmienie zwierząt i wykonywanie wszelkich innych prac przy tychże, uczą się syste-matyczności, a przez obserwacje zwierząt pogłębiają swoją wiedzę przyrodniczą” . Zoo usytu-owane było w najbliższym otoczeniu ogrodu botanicznego, pośrodku którego wznosił się kopiec Kopernika, usypany przez uczniów z inicjatywy ks. Bonawentury Metlera w 1923 r., z okazji 450 rocznicy urodzin wielkiego astronoma.
W dniu 14 X 1923 r. odbywały się w szkole uroczystości z okazji 150 rocznicy utworze-nia Komisji Edukacji Narodowej. Przewodniczący Rady Miejskiej odsłonił tablicę pamiątkową, ufundowaną przez uczniów i nauczycieli. Na tablicy widniał napis: „Pamięci Komisji Edukacji Narodowej – nauczyciele i młodzież. 1773–1923”, a obok medaliony twórców KEN: Joachima Chreptowicza, ks. Hugo Kołłątaja i Ignacego Potockiego. Referat na temat prac KEN, a także dorobku Gimnazjum, wygłosił nauczyciel Henryk Adler, a uczeń kl. VIII Niemierko odczytał referat o powstaniu i działalności KEN. Całości dopełniła kantata okolicznościowa (słowa prof. Pazurkiewicz, muzyka prof. Mąkosza) .

W listopadzie 1924 r. oddano do użytku salę gimnastyczną, która też miała służyć jako sala teatralna. Otwarciu sali 30 XI 1924 r. towarzyszył koncert orkiestry smyczkowej pod batutą Edwarda Mąkoszy.
Wielkim wydarzeniem w szkole był Zjazd Koleżeński byłych Uczniów i Nauczycieli Gimnazjum Rosyjskiego w Częstochowie. W Zjeździe, który odbył się 31 V 1925 r. uczestni-czyło około 200 osób, przedstawicieli wszystkich środowisk. Wśród nich takie znakomitości jak: prof. Wacław Tokarz, biskup Wincenty Tymieniecki, doktor Karol Rożkowski, prezes straży Ogniowej Jakub Kon (Kohn) (który poruszył sprawę utworzenia Towarzystwa Przyjaciół Gimna-zjum). W intencji uczestników Zjazdu odprawiono uroczyste nabożeństwo w kościele pw. Naj-świętszego Imienia Maryi. Uczestnicy zwiedzali swą dawną szkołę, w której ucząca się młodzież przygotowała wystawę swych prac i zbiorów z dziedziny przyrodoznawstwa i krajoznawstwa. Otwarcia wystawy dokonał wizytator Kazimierz Morawski. Odbyło się także uroczyste przybicie gwoździa do sztandaru I Gimnazjum Państwowego im. H. Sienkiewicza. Orkiestra szkolna pod wodzą Edwarda Mąkoszy odegrała Mazurka Dąbrowskiego. Podczas zjazdu zgłoszono także wniosek o opracowanie monografii gimnazjum i progimnazjum częstochowskiego z lat 1864–1914. Jej przygotowanie powierzono absolwentowi gimnazjum rządowego prof. Wacławowi To-karzowi .
W gimnazjum w 1926 r. wszystkie klasy były typu matematyczno-przyrodniczego. Skład kadry nauczycielskiej przedstawiał się następująco: dyrektor szkoły inż. Wacław Płodowski (ma-tematyka i fizyka), ks. Michał Ciesielski (religia), Antonina Chojecka (język francuski), Stani-sław Grobelny (fizyka), Stefan Janiszowski (fizyka i matematyka), Stefan Jarzębiński (prace ręczne), Jan Kosieradzki (pracownik kancelarii), Jan Kozicki (matematyka), Franciszek Kostecki (przyrodoznawstwo), inż. Jan Kubiński (matematyka, fizyka i chemia), Julian Lewandowski (gimnastyka), Edward Mąkosza (śpiew i muzyka), Stanisław Pazurkiewicz (historia, język pol-ski), Halina Płodowska (logika i propedeutyka, język polski), Edward Pawłowski (przyroda i chemia), Władysław Rudlicki (rysunki), Kazimierz Sabok (historia i język polski), Ildefons Si-korski (historia), Irena Smolarkiewiczowa (język niemiecki), Jadwiga Stocka (geografia), Józef Wahrmund (religia dla żydów), pastor Leopold Wojak. (religia dla ewangelików) .
Opiekę zdrowotną nad uczniami sprawowali: dr Stanisław Szwedowski – lekarz szkolny i Zygmunt Lubczyński.
W tym czasie do szkoły uczęszczało 422 chłopców (369 wyznania rzymskokatolickiego, 43 wyznania mojżeszowego i 10 innych wyznań) .
Z okazji 10-lecia utworzenia I Gimnazjum Państwowym im. H. Sienkiewicza oraz 10 rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości w 1928 r. ukazał się okolicznościowy numer „Świata Szkolnego”. Przypomniano w nim historię szkoły, sylwetki ojców – założycieli, czyli skład I Rady Opiekuńczej. Wymieniono także nazwiska uczniów, którzy ponieśli najwyższą ofia-rę dla Ojczyzny. W tymże roku w Gimnazjum uczyło się 409 uczniów; z tego uczniowie wyzna-nia rzymskokatolickiego stanowili 89,5%, wyznania mojżeszowego 8,5%, ewangelickiego 1,75 % i prawosławnego 0,25% . Oto dane statystyczne dotyczące działalności gimnazjum w okresie 1919–29, a zamieszczone w tym okolicznościowym numerze:

Tabela 4. Liczba klas szkolnych i maturzystów w latach 1919–1929

Rok szkolny
1919/20
1920/21
1921/22
1922/23
1923/24
1924/25
1925/26
1926/27
1927/28
1928/29

Liczba klas

12
13
13
13
13
13
13
13
13
13
Liczba ma-turzystów

20
23
15
22
15
23
26
25
31
_
Źródło: „Świat Szkolny” 1928 (numer okolicznościowy)

Dane te pokazują, że liczba klas była stała, co dowodzi, że w szkole nigdy nie brakowało uczniów. We wspominanym numerze „Świata Szkolnego” zamieszczono także inną tabelę, sze-rzej pokazującą wyniki nauczania w Gimnazjum:

Tabela 5. Liczba uczniów i wyniki nauczania w latach 1919–1929

Rok
szkolny
Uczniowie
w klasach
I – VIII

Maturzyści
Promowani

Drugoroczni
Nowo przyjęci
liczba % liczba % liczba %
1919/20 459 20 368 80 77 16,5 14 3,5
1920/21 472 23 274 58 103 21,3 98 20,7
1921/22 454 15 296 65,2 78 17,2 89 17,6
1922/23 478 22 278 58,3 108 22,5 92 19,2
1923/24 457 15 272 59,5 126 27,6 59 12,9
1924/25 463 23 304 65,6 103 22,3 56 12,1
1925/26 428 26 278 65 105 20,5 45 14,5
1926/27 422 25 270 63,9 80 20,3 72 15,8
1927/28 408 31 253 62 98 24 57 14
1928/29 411 - 273 66,4 83 22,6 55 11
Źródło: „Świat Szkolny” 1928 (numer okolicznościowy)

W dniach 20–21 września 1930 r. odbywały się w Częstochowie uroczyste obchody 25-lecia Walki o Szkołę Polską w latach 1905–14. Zorganizował je Komitet Zjazdu Uczestników Walki o Szkołę Polską. Członkami Komitetu zostali uczestnicy wydarzeń z 1905 r.: gen. Gustaw Orlicz-Dreszer, Kazimierz Bielobradek, inż. Stanisław Domaszewski, red. Zygmunt Dreszer, inż. Edward Dzierzbicki, Józef Dziuba, gen. Janusz Głuchowski, Władysław Grabowski, ks. L. Ko-wieski, Zofia Jastrzębska-Kurpińska, dyr. Wacław Płodowski, adw. Jan Ruff, Bolesław Rylski, inż. Władysław Szaniawski, Stanisław Świeczkowski, Wacław Święcki, dr J. Zachert. Prezesem Komitetu był dyr. Dominik Zbierski. Uroczystości rozpoczęły się mszą św. na Jasnej Górze, któ-rą celebrował ks. biskup Teodor Kubina w asyście księży prałatów: Michała Ciesielskiego, Zim-niaka, Zygmunta Sędzimira i licznego duchowieństwa. Głównym punktem uroczystości było po-święcenie i wmurowanie pamiątkowej tablicy przed bramą gmachu Gimnazjum im. H. Sienkie-wicza. Na tablicy widniał napis: „W 25. rocznicę zwycięskiej walki o szkołę polską uczestnicy strajku i bojkotu szkoły rosyjskiej 1905–1930.” Odsłonięcia dokonał dyr. Wacław Płodowski. W sali gimnastycznej odbyła się także akademia, podczas której wybrano 24 delegatów na zjazd ogólny w Warszawie. Wydano także specjalną odezwę do społeczeństwa, w której apelowano o liczny udział w uroczystościach. Przypomniano w niej jednocześnie główne idee i znaczenie strajków 1905 r. W zjeździe, obok licznej rzeszy częstochowian, wzięło udział ok. 200 wycho-wanków byłego gimnazjum rosyjskiego z różnych stron Polski. Wśród przybyłych, oprócz wyżej wymienionych członków Komitetu, byli także: gen. Stanisław Burhardt-Bukacki, płk Rudolf Dreszer, ppłk Kazimierz Masztalerz, mjr Kazimierz Busler (adiutant marszałka J. Piłsudskiego), rejent Jan Dreszer z małżonką Emilią, adw. Julian Dreszer, a także wiele innych osobistości ów-czesnego życia społecznego .
W maju 1931 r. dotychczasowi absolwenci szkoły spotkali się na zjeździe. Z 23 abiturien-tów przybyło 18, pozostali przysłali depesze gratulacyjne. Odprawiono z tej okazji nabożeństwo, po czym odbyło się spotkanie w klasie, gdzie odczytano listy obecności. Każdy z obecnych zdał relację, czym się zajmuje i co dotychczas zdziałał. Wśród absolwentów było m.in. kilku lekarzy, inżynierów, wojskowych, prawników i ksiądz. Zjazd zakończył uroczysty bankiet w restauracji Express w gronie profesorów i dyrekcji szkoły. W 1931 r. w szkole była czynna codziennie wy-stawa prac uczniów gimnazjum, podzielona na działy: rysunkowy, krajoznawczy (opiekunka prof. Jadwiga Jakubowska); przyrodniczy i geologiczny (opiekunowie prof. Adam Rysiakiewicz i Grzegorz Hredil); robót ręcznych (opiekun prof. Stefan Jarzębiński); mechaniczny, statystycz-ny .
W 1932 r. w wyniku reformy oświaty, zwanej od nazwiska jej twórcy, ówczesnego mini-stra, „reformą Jędrzejewicza”, zmienił się ustrój szkolny – na miejsce ośmioklasowego gimna-zjum powstało czteroletnie gimnazjum oraz dwuletnie liceum. Szkoła posiadała wówczas kierun-ki matematyczno-fizyczny oraz przyrodniczy. W szkole uczyło się wówczas 357 uczniów, z tego miejscowych 269, zamiejscowych 88. Uczniów wyznania rzymskokatolickiego było 313, wyzna-nia mojżeszowego 35, ewangelickiego 8 oraz 1 uczeń innego wyznania .
W październiku 1933 r. w gimnazjum odbyła się konferencja rejonowa zorganizowana przez Międzyszkolną Komisję Porozumiewawczą Dyrektorów, której przewodniczącym był dy-rektor W. Płodowski. W ramach konferencji polonistka Halina Baczyńska przeprowadziła w gimnazjum pokazową lekcję języka polskiego, a później nastąpiło jej omówienie i referat Józefa Mikołajtysa „Rola polonisty w zreformowanym gimnazjum” . W tym samym roku szkolnym w marcu 1934 r. w gimnazjum prezentowana była wystawa w ramach Tygodnia Książki Polskiej, urządzono prelekcje oraz zebranie Oddziału Częstochowskiego Zarządu Klubu Polonistów .
W roku szkolnym 1933/34 grono nauczycielskie stanowili: dyrektor szkoły inż. Wacław Płodowski (fizyka), Halina Baczyńska (język polski), Andrzej Chłap (historia), ks. Michał Cie-sielski (religia), Helena Gaszyńska (język francuski), Władysław Grąbczewski (matematyka), Samuel Hammer (religia mojżeszowa), Reinhardt Henschel (język niemiecki), Grzegorz Hredil (przyroda, chemia, fizyka), Stefan Jarzębiński (roboty ręczne), Jadwiga Jakubowska-Stocka (geografia), dr Konstanty Karwan (łacina i język niemiecki), Antoni Kmicikiewicz (fizyka), Ka-zimierz Kutyba (wychowanie fizyczne), Julian Lewandowski (wychowanie fizyczne), Edward Mąkosza (muzyka), Szczęsław Markowski (biologia), dr Halina Płodowska (język polski), Edward Pawłowski (przyroda i chemia), Władysław Rudlicki (rysunki), Kazimierz Sabok (histo-ria), Józef Steczko (matematyka), Jan Sędzimir (biologia), Ignacy Schreiber (język polski i nie-miecki), pastor Leopold Wojak (religia ewangelicka).
Gimnazjum pod rządami Wacława Płodowskiego stało się jedną z przodujących szkół w kraju. Nazywane było wtedy „wylęgarnią” dyrektorów, władze szkolne bowiem chętnie powoły-wały obowiązkowych, pracowitych, o solidnej wiedzy nauczycieli na stanowiska dyrektorów in-nych szkół. Z grona nauczycielskiego wyszło 17 dyrektorów, także wielu naukowców, lekarzy, duchownych, inżynierów. Wśród nich takie postacie jak: dr Władysław Biegański, Adam Cze-chowski, Władysław Głuchowski, Bolesław Kołakowski, Jan Kozicki, Kazimierz Sabok, Jan Smolarkiewicz, ks. Bonawentura Metler, Edward Mąkosza, dr Stanisław Nowak, prof. Jan Prü-ffer i wielu innych. Wysoki poziom naukowy wychowanków był powszechnie znany, wielu z uczniów otrzymywało stypendia ministerialne, co było niewątpliwie zasługą doskonałej kadry nauczycielskiej na czele z jej dyrektorem. Absolwenci bez trudu dostawali się na najlepsze uczelnie wyższe w kraju, często stając się później wybitnymi osobistościami odgrywającymi klu-czową rolę w życiu kraju.
Ogromna rolę przywiązywał Płodowski do wychowania młodzieży, uważając, że „bez poprawienia wychowania nie posunie się szkoły polskiej naprzód (…). O każdym większym wy-kroczeniu ucznia powinno się powiadamiać rodziców, a nawet wzywać ich do zakładu. Niemniej serdeczną opieką należy otoczyć organizacje uczniowskie, które pozostawione same sobie rychło stać się mogą rozsadnikiem zła” .
W okresie od 1921 r. do wybuchu II wojny światowej szkoła miała zasłużoną i udoku-mentowaną opinię jednego z dwóch najlepiej postawionych gimnazjów w Polsce (obok słynnego Gimnazjum Męskiego im. Stefana Batorego w Warszawie) .
We wspomnieniach wychowanków i nauczycieli (Stefana Wojaka i Konstantego Karwa-na) to dyrektor Wacław Płodowski uważany był za duszę szkoły, któremu należy w pierwszym rzędzie zawdzięczać wysoki poziom, jaki pod każdym względem osiągnęła szkoła. Uchodził za wychowawcę surowego i wymagającego, wszelkie wykroczenia uczniów były karane, w poważ-niejszych wypadkach odesłaniem do domu po rodziców.
W szkole odbywały się regularnie „konferencje wywiadowcze”, czyli wywiadówki z ro-dzicami. Wszyscy uczniowie musieli chodzić w mundurkach i nosić zielono-granatowe czapki, nad daszkiem umieszczono złoty monogram z napisem „TOS”. Mimo tych rygorów, późniejsi wychowankowie byli dumni, że ukończyli „Sienkiewicza” czy, jak to wtedy mówili „Gimnazjum Płodowskiego”.
Dzięki Płodowskiemu powstało: obserwatorium astronomiczne, stacja meteorologiczna, ogródek botaniczny, zwierzyniec, liczne pracownie naukowe. Jako wychowawca Płodowski zna-ny był nie tylko w Częstochowie. Kilkakrotnie proponowano mu przejście na wyższe stanowiska w szkolnictwie. Odmawiał, bo w swej ukochanej szkole czuł się najlepiej. W dniu 29 III 1939 r. zmarł dyrektor Wacław Płodowski. Zakończyła się w szkole pewna epoka. Kierowanie szkołą powierzono Kazimierzowi Sabokowi.
Do wybuchu II wojny przez szkołę przewinęło się najprawdopodobniej 126 wysoko kwa-lifikowanych pedagogów. Należy podkreślić, o czym także pisze w swych wspomnieniach ab-solwent gimnazjum Stefan Wojak, że dyrektor W. Płodowski „dobierał nauczycieli wyjątkowo starannie i dbale. Wskutek tego szkoła nasza zgromadziła wysoce zdolne i posiadające właściwe kwalifikacje siły nauczające. Niektórzy z naszych wychowawców przeszli do nauczania na wyż-szych uczelniach, niektórzy zostali wybitnymi naukowcami i wzbogacili swymi wydawnictwami naukę polską. Poza tym zaś wszyscy byli mądrzy, zacni i kochani” .
Jak dalej podaje Stefan Wojak, w okresie od momentu założenia szkoły w 1915 r. aż do momentu wybuchu II wojny przez szkołę przewinęło się 2560 uczniów. W tym czasie wydano 607 świadectw dojrzałości 24 rocznikom szkolnym. Według obliczeń sporządzonych przez Wo-jaka, przekrój społeczny uczniów w okresie 1915–39 przedstawiał się następująco: 15% stanowi-ła klasa posiadająca, 60% inteligencja pracująca, 20% klasa robotnicza i 5% chłopi. Pochodzenie klasowe nie miało jednak żadnego wpływu na traktowanie ucznia w szkole; jedynym wyróżni-kiem były jego wyniki w nauce. Szkoła była bezpłatna, obowiązywało jedynie wpisowe, z które-go niezamożni uczniowie byli zwalniani. Tak podsumowuje okres spędzony w szkole Stefan Wo-jak:
„Już po kilku latach po opuszczeniu szkoły zdawaliśmy sobie sprawę, jakie walory moralne dało nam na dalsze życie to surowe wychowanie. Każdy uczeń I Gimnazjum Państwowego wyniósł ze szkoły bogatą wiedzę, wyniósł uczucia patriotyczne oraz nabył ogłady i wychowanie, jeżeli tych wartości nie dał mu dom rodzinny. Szkoła nie tylko uczyła, lecz również wychowywała. Suro-wość i rygor dyr. Płodowskiego poskramiały temperamenty nasze, ale jednocześnie dawały twar-de przygotowanie do dalszego życia”.
Wybuch II wojny światowej przerwał wspaniały rozkwit gimnazjum. Budynek zajęli Niemcy i zorganizowali tam kursy lotnicze. Wyposażenie szkoły zostało zniszczone, podobnie jak ogródek zoologiczny. Część pomocy szkolnych i sprzętów szkolnych, a także dokumenty i bibliotekę szkolną z narażeniem życia ukrywał dyrektor Kazimierz Sabok.

4. Udział społeczności „Sienkiewicza” w życiu społecznym i samorządo-wym miasta

Kadra nauczycielska na czele z dyrektorem Wacławem Płodowskim niezwykle aktywnie uczestniczyła w życiu miasta. Poszczególni nauczyciele należeli do wielu organizacji, związków i stowarzyszeń społecznych, byli członkami Rady Miejskiej. Także uczniowie, idąc za przykła-dem swych profesorów, angażowali się w działalność na rzecz miasta. Aktywność na polu spo-łecznym wykazywali również rodzice – członkowie Komitetu Rodzicielskiego.
W maju 1918 r. w Gimnazjum im. H. Sienkiewicza odbyło się zebranie członków Od-działu Częstochowskiego Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego. Wybrano wówczas nowy zarząd, w skład, którego weszli także nauczyciele Gimnazjum: Edmund Sojecki, Jan Ryslik, Eu-geniusz Zagrodzki, Jan Wróblewski, ks. kanonik Michał Ciesielski, Józef Dziuba. W dniach 8–9 V 1921 r. w Częstochowie w sali Straży Ogniowej odbył się Zjazd Nauczycielstwa Szkół Śred-nich. Wśród organizatorów byli nauczyciele związani ze szkołą: Adam Czechowski, dr Stanisław Nowak, Władysław Głuchowski. W późniejszych pracach związku uczestniczył także Jan Kozic-ki, który m.in. reprezentował nasz region na zjeździe krajowym w Warszawie w styczniu 1925 r. Wszedł do Komisji Wnioskowej Zjazdu oraz wygłosił referat o prawach nauczycieli do godziwe-go życia .
Podniosłym wydarzeniem, zarówno w życiu miasta jak i szkoły, był udział mieszkańców Częstochowy i uczniów Gimnazjum w uroczystości przewiezienia prochów Henryka Sienkiewi-cza ze Szwajcarii do Polski w dniu 25 X 1924 r. Specjalny Komitet w celu złożenia czci zmarłe-mu pisarzowi uzyskał pozwolenie na zatrzymanie na 2 godziny w mieście pociągu z orszakiem pogrzebowym. Uczeń gimnazjum Edward Boroń uzyskał pozwolenie na wejście na peron. Trum-nę ze zwłokami pisarza przeniesiono w patriotycznym kondukcie przy dźwiękach Roty z dworca kolejowego aleją NMP przed Szczyt Jasnogórski, gdzie odbyło się nabożeństwo. W uroczysto-ściach brały udział tłumy mieszkańców Częstochowy. Nie mogło wśród nich zabraknąć młodzie-ży gimnazjum Sienkiewicza, która w III Alei utworzyła szpaler. Pluton honorowy przy trumnie tworzyło 30 wychowanków szkoły. W czasie nabożeństwa trumna przykryta była sztandarem I Gimnazjum im. H. Sienkiewicza .
W 1926 r. miasto bardzo uroczyście obchodziło 150-lecie niepodległości Stanów Zjedno-czonych Ameryki Północnej. Członkami Komitetu obchodu zostali Wacław Płodowski oraz Jó-zef Dziuba. Okazję tę wykorzystano także do szerszego zapoznania młodzieży Gimnazjum z hi-storią narodu amerykańskiego.
Orkiestra szkolna była prawdziwą perełką szkolną tamtych lat. Powstała z inicjatywy Edwarda Mąkoszy z początkiem roku 1916 jako orkiestra dęta. Jedną z najpopularniejszych po-staci w gimnazjum był jej założyciel, wielki patriota, społecznik, kompozytor, muzyk, nauczy-ciel, miłośnik folkloru, krajoznawca. Kochał młodzież i uczył ją miłości do pamiątek kultury pol-skiej, szczególnie kultury ludowej. Często organizował wycieczki piesze i rowerowe na Jurę Kra-kowsko-Częstochowską.
W tym czasie Edward Mąkosza przygotowywał orkiestrę do koncertów. Orkiestra ta wy-stępowała podczas uroczystości kościelnych pod Jasną Górą. Zazwyczaj szykowała się na placu przed szkołą do wyjścia, poprawiano instrumenty, tworzono odpowiednie szeregi, czwórki itp. A potem już w odpowiednim szyku orkiestra wychodziła przed mur szkolny w Aleje i oczekiwała na nadejście uczennic z żeńskiego Gimnazjum im. J. Słowackiego. A kiedy dziewczęta nadcho-dziły, orkiestra i całe męskie gimnazjum wychodziło pierwsze, a za nimi dziewczęta ze Słowac-kiego. Po uroczystościach młodzież wracała do szkoły, ale najpierw odprowadzano aż po budy-nek szkolny dziewczęta z Gimnazjum Słowackiego, a dopiero potem wracano w III Aleję do „Sienkiewicza” . Edward Mąkosza w latach 1912–39 był kierownikiem Społecznego Towarzy-stwa Śpiewaczego „Lutnia”, a chóry męski i mieszany oraz orkiestrę symfoniczną prowadził aż do wybuchu wojny. Był także kapelmistrzem orkiestry Straży Ogniowej. Komponował, prowa-dził chóry i popularyzował kulturę muzyczną. Prowadził chóry: od 1915 r. szewców, a od 1922 r. chór spółdzielczy „Jedność” oraz chór i orkiestrę w Hucie Szkła „Paulina” na Wyczerpach k. Częstochowy. Mąkosza był organizatorem konkursów orkiestr i chórów, na terenie całego kraju wygłaszał odczyty dotyczące muzyki. Ponadto prowadził chóry nauczycielskie, współpracował także z Ludwikiem Wawrzynowiczem, dyrektorem szkoły muzycznej. Był nauczycielem gry na instrumentach i udzielał lekcji śpiewu solowego. Należał do aktywnych członków Oddziału Czę-stochowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Przez kilkadziesiąt lat był społecznym przewodnikiem wycieczek. Angażował się przy budowie bazy letnich kolonii dla niezamożnej młodzieży w Romanowie k. Kamienicy Polskiej.
Jeden z nauczycieli „Sienkiewicza” Józef Dziuba w 1919 r. był inicjatorem utworzenia i współzałożycielem, a później (do 1928 r.) nauczycielem gimnazjum męskiego w Częstochowie (II Gimnazjum Państw im. R. Traugutta). W 1922 r. założył gimnazjum Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich (później Gimnazjum Towarzystwa Szkoły Społecznej), w którym był nauczycielem i administratorem. Wchodził w skład Zarządu Oddziału Powiatowe-go ZNP. W 1919 r. należał do Komitetu Niesienia Pomocy dla Górnego Śląska; w Radzie Miej-skiej wnioskował o zapomogi dla uchodźców ze Śląska. W 1920 r. jako referent oświatowy słu-żył w ekspozyturze Naczelnego Dowództwa Powstańczego Górnego Śląska. Józef Dziuba był jednym z czołowych działaczy PPS w Częstochowie. Od listopada 1918 r. do stycznia 1919 r. pełnił funkcję przewodniczącego Rady Delegatów Robotniczych; przez szereg lat był członkiem, a w II połowie lat 30. przewodniczącym Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS. Od XX Kon-gresu PPS (31 XII 1925 – 2 I 1926 r. Warszawa) wchodził w skład Rady Naczelnej PPS. Z ra-mienia PPS był czterokrotnie: w latach 1919, 1925, 1927, 1939 wybierany do Rady Miejskiej w Częstochowie; w okresie od 9 III 1926 r. do 30 IV 1927 r. pełnił funkcję wiceprezydenta miasta, a w latach 1927–30 ławnika magistratu m. Częstochowy. Powtórnie wiceprezydentem miasta był w okresie od 26 XI 1936 r. do września 1939 r. W 1935 r. z ramienia PPS kandydował do Sejmu, lecz bez powodzenia. Dziuba był też działaczem sportowym – współzałożycielem Klubu Spor-towego „Skra” oraz członkiem Miejskiej Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojennego. Od 1935 r. wchodził w skład kierownictwa okręgu Częstochowskiego Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego. Był też aktywnym działaczem Koła Polskiego Białego Krzyża w Częstochowie oraz członkiem Rady Nadzorczej Spółdzielni Spożywców „Jedność”. W 1932 r. powstało Towarzystwo Szkoły Społecznej, którego prezesem został Józef Dziuba .
Z kolei Jan Prüffer, nauczyciel botaniki i zoologii w gimnazjum, był aktywnym człon-kiem Zarządu Oddziału Częstochowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (powstałego w 1908 r.), który w 1917 r. wydał broszurę Z zadań krajoznawstwa polskiego . Podczas jego po-bytu w Częstochowie powstało cenne opracowanie Szkolnictwo w Częstochowie w okresie wojny (rok szkolny 1914/15 – 1915/16), wydane w 1916 r. Prüffer był członkiem zarządów Polskiej Macierzy Szkolnej i oddziału częstochowskiego Towarzystwa Opieki Szkolnej .
Nauczyciel historii Andrzej Chłap od 1936 r. z dyrektorem Wacławem Płodowskim byli współzałożycielami, później członkami Towarzystwa Przyjaciół Miasta Częstochowy.
Związany ze szkołą od 1915 r. Julian Lewandowski był inicjatorem powstania „Sokoła” w Częstochowie. Później pełnił funkcję naczelnika okręgu częstochowskiego Towarzystwa Gim-nastycznego „Sokół” i propagował wśród młodzieży idee Towarzystwa. W latach 20. był preze-sem utworzonej Sekcji Nauczycieli Wychowania Fizycznego; sekcja prowadziła pracę meto-dyczną oraz działalność praktyczną w celu popularyzacji wychowania fizycznego wśród mło-dzieży częstochowskiej, np. coroczne organizowano Święta Sportu, na których nauczyciele pre-zentowali wzorcowe lekcje wychowania fizycznego, odbywały się pokazy gimnastyczne i zawo-dy sportowe. Lewandowski w latach 1917–23 był członkiem Zarządu, a przez pewien czas ko-mendantem Straży Ogniowej Ochotniczej. W 1930 r. został zastępcą naczelnika Ochotniczej Straży Pożarnej.
Ks. Bonawentura Metler łączył zainteresowania astronomią z obowiązkami pedagogicz-nymi i kapłańskimi. Od 1915 r. uczył astronomii w Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Często-chowie. Zasługą ks. Metlera był utworzenie w Częstochowie obserwatorium astronomicznego w budynku w Parku Miejskim im Stanisława Staszica oraz popularyzował wiedzę astronomiczną wśród mieszkańców miasta. W 1928 r. utworzył w Częstochowie Towarzystwo Przyjaciół Astro-nomii, którego siedziba znajdowała się w gmachu I Gimnazjum im. H. Sienkiewicza. Największy rozkwit działalności Towarzystwa przypadł na ostatnie lata przed wybuchem II wojny światowej.
Wiele osób związanych z „Sienkiewiczem” udzielało się w pracach na polu samorządo-wym.
Zenon Glice, który działał w Komitecie Rodzicielskim gimnazjum od początku jego ist-nienia, także aktywny działacz społeczny, był radnym miejskim, inżynier Bronisław Hłasko rów-nież wieloletni członek Komitetu Rodzicielskiego w listopadzie 1918 r. został burmistrzem m. Częstochowy, później był radnym miejskim, nauczyciel Stefan Jarzębiński był także członkiem Rady Miejskiej, w latach 30. należał do Rady Przybocznej przy Prezydencie m. Częstochowy. Członkiem Rady Miejskiej był też Kazimierz Kędzierski prezes Komitetu Rodzicielskiego w Gimnazjum. Ks. Michał Ciesielski, który w latach 1915–34 uczył religii w I Gimnazjum Pań-stwowym im. H. Sienkiewicza, od 1919 r. prowadził energiczną działalność na rzecz przyłącze-nia Górnego Śląska do Polski, był członkiem Komitetu Niesienia Pomocy dla Górnego Śląska. W czasie powstań śląskich i plebiscytu organizował nabożeństwa dla pielgrzymów przybywających na Jasną Górę, w 1919 r. wygłaszał odczyty dla uczestników kursu dla agitatorów plebiscyto-wych. Pomagał zorganizować opiekę i pomoc dla sierot z Górnego Śląska.
Jednym z najwybitniejszych działaczy samorządowych w Częstochowie był uczący w gimnazjum higieny i psychologii Stanisław Nowak, lekarz ginekolog, który działał przede wszystkim w samorządzie miejskim; trzykrotnie (w latach 1919, 1925, 1927) wybierany był do Rady Miejskiej. W okresie 1919–25 był prezesem Radu Miejskiej, w latach 1928–30 r. pełnił obowiązki wiceprezydenta miasta, a w okresie 1930–31 r. zastępcy komisarza rządowego miasta.
W życiu artystycznym miasta uczestniczył nauczyciel rysunków w „Sienkiewiczu” Wła-dysław Rudlicki (1876–1949), artysta rzeźbiarz i malarz, jego prace były prezentowane na wielu wystawach w kraju, m.in. w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Związany był w Częstochowie z grupą literacko-artystyczną „Drugi Tor”, a następnie z grupą „Lit-Ars”, wy-stawiał obrazy oraz rzeźby. Był autorem rzeźb posągów świętych na wieży jasnogórskiej oraz licznych rzeźb rodzajowych i alegorycznych. Wykonywał również rzeźby nagrobne.


[Komentarze (0)]
- Redakcja Strony -
- Absolwenci -
- Wyszukiwanie -
- IV L.O. w Internecie -
- Absolwenci innych LO -





Projekt i wykonanie: © 2005 Tomasz 'Skeli' Witaszczyk, all rights reserved.
Modified by X-bot
Hosting stron internetowych