 |
 |
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
UROCZYSTOŚĆ ODSŁONIĘCIA TABLICY Autor: Cieślak AleksanderData dodania: 04.10.2007 09:23:00 
Na tablicy znalazły się tak wybitne nazwiska jak: Gen Stanisław Burchardt-Bukacki (1890-1942) Gen. Rudolf Dreszer (1891-1958) Gen. Janusz Głuchowski (1888-1964) Gen. Gustaw Orlicz-Dreszer (1889-1936) Gen. Marian Żegota-Januszajtis (1883-1973) Płk Kazimierz Mastalerz (1894-1939) Płk Wacław Tokarz (1873-1937) Ppłk Wacław Głazek (1886-1941) Ppłk Marian Skrzynecki (1891-1939) A oto przemówienie Prezydenta Cżestrochowy dr inż. Tadeusza Wrony : LO im Sienkiewicza 6 listopad 2006 r. Szanowni Państwo „Każdy naród posiada pomniki, które zawarły w sobie jego cierpienia i radości, jak w jednym ognisku ześrodkowując przeżycia – całych pokoleń. Takimi pomnikami są: ruiny, pola bitewne, grody, ulice, na tych ulicach domy, na których widok serca biją goręcej i łzy napływają do oczu. Są to świątynie historii, których Polska posiada tak wiele” - takie zdanie zawarł Józef Piłsudski w przemówieniu wygłoszonym w 1921 r. , po zakończeniu wojen w obronie polskiej Niepodległości. Tablica, którą dziś odsłaniamy na murach Liceum im. Henryka Sienkiewicza upamiętnia nie tylko wielkich żołnierzy II Rzeczpospolitej. Jest przede wszystkim świadectwem o pokoleniu, które w murach tej szkoły poznało wartość polskości. Zobaczmy bowiem tę listę nazwisk. Pewnym wyjątkiem jest tu pułkownik Wacław Tokarz, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, wybitny historyk wojskowości, kierownik Wojskowego Instytutu Naukowo – Wydawniczego. Wacław Tokarz urodził się w Częstochowie w 1873 r., w tym budynku, będącym państwowym gimnazjum rosyjskim, zakładał pierwsze samokształceniowe kółka niepodległościowe. Pułkownik Tokarz, w tym gronie wymienionych, był nestorem. Lata szkolne pozostałych miały wspólny mianownik. Byli uczniami rosyjskiego gimnazjum, szkoły której celem nadrzędnym miało być wychowanie lojalnych poddanych cara. W 1905 r. najstarszy z nich miał 18 lat, najmłodszy 11. Wszyscy uczestniczyli w strajku szkolnym domagając się polskiej szkoły. Starsi należeli do konspiracyjnych organizacji młodzieżowych: „Promienistych”, „Przyszłości”, Organizacji Młodzieży Narodowej. Wszyscy, cała ósemka, została w odwet za udział w strajku usunięta ze szkoły. Edukację mogli dokończyć dzięki wywalczonej protestami, zorganizowanej społecznie, szkole polskiej. To pierwsze polskie gimnazjum otwarto 16 września 1906 r. - 95 lat temu. Protest uczniowski był dla tych młodych chłopców pierwszym sprawdzianem. Większość z nich patriotyzm wyniosła z domu rodzinnego. Działaczami niepodległościowymi byli rodzice Dreszerów – Emilia i Jan, ojciec Januszajtisa – nauczyciel w Mirowie, był prekursorem skautingu, współczesnego wychowania harcerskiego. Jan Głazek, ojciec Wacława to długoletni prezydent Częstochowy. Rodzice dzieciom zaszczepili miłość do nieistniejącej na mapie świata Ojczyzny. W murach gimnazjum rosyjskiego, w tych murach, ten młodzieńczy patriotyzm okrzepł, przeszedł pierwszy trudny sprawdzian. W sierpniu 1914 r historia nakazała zdać im kolejny trudny egzamin. W szeregach I Kadrowej prowadzonej przez Józefa Piłsudskiego wyruszyli walczyć o Polskę: Stanisław Burhardt – Bukacki, bracia Rudolf, Gustaw i Juliusz Dreszerowie, Janusz Głuchowski. Wkrótce do Legionów dołączyli: Kazimierz Masztalerz, Marian Skrzynecki, arian Żegota – Januszajtis, Wacław Głazek i – nestor Wacław Tokarz. Było wiec to pokolenie, które „na stos rzuciło swój życia los”, pokolenie wierzące „że chcieć to móc”. To bowiem ich hymnem była najdumniejsza z wojskowych pieśni „Marsz I Brygady”. Nie wiem, czy jest w Polsce szkoła, która może chlubić się takim pokoleniem bohaterów. Gustawowi Orlicz – Dreszerowi, twórcy Ligi Morskiej, społeczność Gdyni ufundowało mauzoleum na brzegu Bałtyku. Do legendy przeszedł Kazimierz Masztalerz dowódca ostatniej ułańskiej szarży pod Krojantami w 1939 r. Na Pęksowym Brzyzku pod Tatrami spoczywa Żegota – Januszajtis, komendant Polskich Drużyn Strzeleckich. Synem poległego w kampanii wrześniowej Mariana Skrzyneckiego był Piotr twórca „Piwnicy pod Baranami”... Pamiętajmy jednak, że ci wspaniali ludzie i bohaterscy żołnierze, byli stąd – z Częstochowy. W murach tej szkoły, obecnego Liceum Sienkiewicza, rozpoczęli swoją walkę o Niepodległą Polskę. W rocznicę wywalczonej ich szablami Niepodległości społeczeństwo miasta i szkoły oddaje hołd bohaterom. Cześć ich pamięci !!! Biografie : Stanisław Burhardt Bukacki ( 1890 – 1942 ) Generał dywizji. Urodził się 8 stycznia 1890 roku w Cannes ( Francja ). Uczęszczał do gimnazjum rządowego w Częstochowie. Za udział w strajku szkolnym w 1905 roku został usunięty ze szkoły. Od 1906 roku uczył się w I gimnazjum polskim. Później studiował architekturę na Politechnice Lwowskiej. W latach 1914 – 17 walczył w Legionach Polskich. Od 1918 roku był komendantem naczelnym Polskiej Organizacji Wojskowej na okupację austriacką. Od listopada 1918 roku zajmował różne stanowiska w Wojsku Polskim. W okresie 1931 – 33 przewodniczył delegacji polskiej na konferencji rozbrojeniowej w Genewie. W 1939 roku był szefem Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu. Od 1940 roku dowodził oddziałami i obozami Wojska Polskiego w Szkocji. Zmarł 6 czerwca 1942 roku w Edynburgu. Rudolf Eugeniusz Dreszer ( 1891 – 1958 ) Generał brygady. Urodził się 27 lutego 1891 roku w Grodzisku pod Warszawą. Był synem Jana i Emilii. W 1900 roku wraz z rodzicami przeniósł się do Częstochowy, gdzie jego ojciec założył prywatną kancelarię adwokacką. W tym samym roku rozpoczął naukę w gimnazjum rządowym w Częstochowie.Za udział w strajku szkolnym w 1905 roku został usunięty ze szkoły. Od 1906 roku .uczęszczał do pierwszego gimnazjum polskiego. Był członkiem Związku Młodzieży Polskiej „ Przyszłość”. Od 1909 roku studiował na uniwersytecie w legie ( Belgia ). W latach 1914 – 17 służył w armii rosyjskiej, później w I korpusie Polskim w Rosji. Od 1918 roku w Wojsku Polskim. Walczył w wojnie polsko – bolszewickiej. Jako oficer zawodowy doszedł do stopnia generała brygady. W kampanii 1939 roku dowodził między innymi grupa operacyjną Armii „ Prusy ”. Później przedostał się do Francji. Dowodził tam IV Dywizją Piechoty m. Po wojnie osiedlił się w Kanadzie. Zmarł 22 października 1958 roku w Waszyngtonie. GEN. DYW. JANUSZ GŁUCHOWSKI (PSEUDONIM LEGIONOWY "JANUSZ") 1888-1964 Syn Mariana i Marii z Ziółkowskich ur. 6 sierpnia 1888 roku w majątku Bukowa w Ziemi Piotrkowskiej. W latach szkolnych, w gimnazjum w Częstochowie, należy do tajnej organizacji "Promienistych" i bierze udział w strajku szkolnym. W 1905 wstępuje do organizacji bojowej PPS i jest ranny w czasie akcji na urząd gminy w okolicach Częstochowy. W domu na ręcznej drukarni kopiuje Robotnika. Aresztowany ratuje się ucieczką i wyjeżdża do Belgii, gdzie studiuje na Politechnice w Leodium. W 1909 zakłada w Leodium oddział Związku Walki Czynnej i z czasem zostaje zastępcą dowódcy Związku Strzeleckiego na Belgię. W 1912 kończy oficerską szkołę Związku Strzeleckiego w Stróży pod Krakowem, uzyskując stopień oficera Związku i odznakę "Parasol". W 1914 roku jest zastępcą Beliny w patrolu „Siódemki", który 2 sierpnia 1914, jako pierwszy przekracza kordon zaboru rosyjskiego. Następnie w 1 Pułku Ułanów Legionowych dowodzi kolejno szwadronem, dywizjonem, a wreszcie jest ostatnim dowódcą pułku. Po kryzysie przysięgowym w 1917 roku jest internowany w Beniaminowie, a następnie więziony w Niemczech w twierdzy Werl. Po uwolnieniu w październiku 1918 roku, w pierwszych dniach listopada, tworzy w Lublinie i Kraśniku, 3 Pułk Ułanów, następnie przemianowany na 7 Pułk Ułanów Lubelskich, którym jako major, dowodzi w zwycięskich bitwach pod Słonimem, Lipniszkami, Berdówką, Chochłem, Gródkiem, Wilją, Wiazyniem, Kamieniem, Dźwiną, Dereguszczem, aż do lipca 1920 roku, gdy obejmuje dowództwo 1 Brygady Kawalerii z którą odnosi sukcesy w Małopolsce Wschodniej i na Wołyniu, wśród nich w sławnej bitwie pod Zasławiem. Następnie jest dowódcą 4 Dywizji Kawalerii. 1 stycznia 1927 zostaje awansowany na generała brygady. Jest kolejno Komendantem Centrum Wyższych Studiów Wojskowych, Dowódcą OK. X Przemyśl i I Wiceministrem Spraw Wojskowych, na którym to stanowisku we Wrześniu 1939 wydaje, między innymi, rozkaz utworzenia dowództwa obrony Warszawy z gen. Czumą na czele, oraz rozkaz ewakuacji nad granicę rumuńską wszystkich lotników nie będących w pierwszej linii. Po wydostaniu się z obozu internowanych w Rumunii, przedostaje się na Środkowy Wschód, skąd w styczniu 1941 zostaje powołany do Londynu, gdzie 21 marca 1941 zostaje generałem do zleceń Naczelnego Wodza. W październiku 1941 obejmuje dowództwo Brygady Szkolnej w Szkocji. We wrześniu 1943 roku zostaje mianowany dowódcą Jednostek Wojska w Wielkiej Brytanii. Z wyjątkiem Samodzielnej Brygady Spadochronowej, której zależność jest jedynie gospodarcza, podlegają mu wszystkie oddziały wojska polskiego znajdujące się na terenie Wielkiej Brytanii, włącznie z 1 Korpusem, w którego skład do czasu inwazji wchodzi 1 Dywizja Pancerna. 1 czerwca 1945 awansowany jest na generała dywizji. Ostre stanowisko gen. Głuchowskiego względem Rosji oraz w sprawie równych uprawnień dla znajdujących się na terenie Niemiec byłych jeńców wojennych z kampanii wrześniowej i AK, spowodowało, że we wrześniu 1945 roku został przeniesiony do Londynu w dyspozycję MON. Na emigracji jest jednym z twórców, a z czasem aż do śmierci, prezesem Instytutu Józefa Piłsudskiego. Jest też do ostatnich chwil życia prezesem Koła Generałów, prezesem Koła 1 Pułku Ułanów Legionów Polskich Beliny, Koła 7 Pułku Ułanów Lubelskich, prezesem honorowym Koła 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich oraz od 1951 roku Inspektorem Wyszkolenia Brygadowego Koła Młodych "Pogoń". Zmarł w Londynie 11 czerwca 1964 roku. Pochowany jest na Old Brompton Cemetary (grób znajduje się blisko kaplicy, przy samej galerii po wschodniej stronie głównej alei). Odznaczenia: Virtuti Militari, Polonia Restituta 3 kl., Krzyż Niepodległości z Mieczami, trzykrotny Krzyż Walecznych, Złoty Krzyż Zasługi oraz ordery zagraniczne Komandoria Légion d'Honneur (Francja); CB (Wielka Brytania); Komandoria Lacoplesis (Łotwa); Komandoria Steeaua României (Rumunia). 1920 - 1924Commanding Officer Cavalry Brigade Malopolska 1924 Acting General Officer Commanding 2nd Cavalry Division 1925 - 1930General Officer Commanding 4th Cavalry Division 1930 - 1933Commandant of Army Senior Study Center 1933 - 1935General Officer Commanding X Corps Area 1935 - 1939Vice-Minister of War 1939 - 1940Interned in Romania 1941 - 1943Commanding Officer Training Brigade, England 1943 - 1945Commander in Chief Polish Forces in England 1945 General Officer Commanding Territorial Units I Corps, England Orlicz- Dreszer Gustaw ( 1889 - 1936 ) Absolwent Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Częstochowie, gdzie działał w organizacji Zet. Studiował prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, handel na uniwersytecie w Leodium w Belgii oraz w Akademii Eksportowej w Hawrze. Z wybuchem Pierwszej Wojny Światowej powołany do armii rosyjskiej jako podporucznik rezerwy kawalerii, po 2 tygodniach dezerteruje razem ze swoim szwadronem i przechodzi Strzelców Józefa Piłsudskiego. Walczy w 1 pułku ułanów I Brygady Legionów. Zastępca dowódcy słynnego Patrolu Beliny. Po kryzysie przysięgowym internowany w Szczypiornie, następnnie w Havelbergu, Rastadt i Werl. Zwolniony w 1918. W 1918 mianowany przez dowódcę POW Edwarda Rydza-Śmigłego komendantem okręgu wojskowego w Chełmie, gdzie rozbroił stacjonujący tam garnizon Austriacki oraz zarządził pobór do 1 Pułku Szwoleżerów i 35 pułku piechoty. Zwerbował także do polskiej armii włoskich jeńców wojennych i czeskich dezerterów z armii austrowęgierskiej. W Wojnie Polsko-bolszewickiej dowodzi 4 i 2 dywizjami jazdy, potem 2 i 3 dywizjami kawalerii. W latach 1921–1923 był inspektorem kawalerii. VII 1923 generał brygady. Dowódca II Dywizji Kawalerii a następnie III Dywizji Kawalerii. 15 XI 1925 roku przewodzi delegacji kilkudziesięciu wojskowych wyższej rangi,składającej Piłsudskiemu propozycje zaprowadzenia w kraju politycznego porządku. Poczas zamachu majowego dowodził wojskami zbuntowanymi, (szefem sztabu pułkownik Józef Beck) Od 1930 prezes Zarządu Głównego Ligi Morskiej i Kolonialnej. 1930–1936 inspektorem armi, od 1936 inspektor obrony powietrznej państwa. Od 1931 generał dywizji. Zginął w katastrofie lotniczej nad Gdynią 16 lipca 1936. Pochowany na Cmentarzu Marynarskim w Oksywiu. Odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari, oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych. Patron II L.O. w Chełmie Kazimierz Mastalerz ( 1894 - 1939 ) Urodził się 20 listopada 1894 roku w Czeladzi. Uczęszczał do gimnazjum rządowego w Częstochowie. Usunięty ze szkoły za udział w strajku szkolnym 1905 roku. Od 1906 roku uczęszczał do I gimnazjum polskiego. Należał do Organizacji Młodzieży Narodowej. Był współzałożycielem drużyny skautowej im. W. Łukasińskiego w Częstochowie. W latach 1914 – 17 brał udział w obronie Lwowa, później w wojnie polsko – bolszewickiej. W czasie kampanii 1939 roku dowodził 18 pułkiem ułanów pomorskich. Zginął 1 września 1939 roku w pobliżu wsi Krojanty koło Chojnic, prowadząc na czele dwóch szwadronów pułku atak na pozycje niemieckie. Wacław Tokarz ( 1973 - 1937 ) Historyk , patriota. Ciekawostka na temat Wacława Tokarza, historyka wwojskowości, także absolwenta Gimnazjum Rządowego. Tekst za: Forum Akademickie 2/2003 Podczas roku szkolnego 1890/91 w częstochowskim gimnazjum, do którego uczęszczał, powstało "Nasze Kółko". Zajmowało się głównie historią i poznawaniem czasów rozbiorów na podstawie pism Szujskiego. W wydawanym przez nie czasopiśmie ukazała się praca Tokarza o bitwie pod Stoczkiem i powieść historyczna z powstania styczniowego. Zorganizowana przez kółko wycieczka do Krakowa wpłynęła na decyzję gimnazjalisty o wyborze kierunku dalszej nauki. (autor Justyna Zinkiewicz) Wacław Tokarz – znakomity historyk, autor 265 prac naukowych, żołnierz legionów, wrażliwy patriota i pułkownik Wojska Polskiego, musiał opuścić armię, bo przeciwstawiał się marszałkowi Piłsudskiemu. Po 1945 roku rzadko sięgano do jego prac i dość szybko zapominano o zasługach. Wacław Tokarz urodził się 7 czerwca 1873 roku w Częstochowie, gdzie ojciec, inżynier budowy dróg i mostów pracował przy budowie Kolei Warszawsko–Wiedeńskiej. po skończeniu szkoły elementarnej Wacław chodził do gimnazjum rosyjskiego, gdzie w tym czasie prowadzono silną rusyfikację młodzieży. Dwa lata przed maturą uczniowie założyli w szkole kółko samokształceniowe. Na tajnych kompletach poznawali historię Polski, czytali zakazaną literaturę i broszury socjalistyczne. po pewnym czasie zaczęto wydawać własne pismo, odbijane hektografie sprowadzanym z Warszawy. „Rozpoczęły się odtąd dni wytężonej pracy redakcyjnej” pisał po latach w „Naszym Kółku”. Co miesiąc pojawiał się dość gruby zeszyt naszego pisma, odbijanego bardzo starannie przez Teodora Jeziorowskiego i dwóch jego młodszych braci, Kazimierza i Konrada. jednym z filarów pisma byłem i ja. Drukowałem tam studium historyczne o bitwie pod Stoczkiem. W 1892 roku zdał maturę i rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po dwóch latach zainteresował się chemią, ale zły stan zdrowia spowodował powrót na historię. Początkowo zajmował się czasami ostatnich Jagiellonów i Stefana Batorego, lecz jedną z pierwszych publikacji młodego naukowca był artykuł „Stosunki fabryczne w Częstochowie”, ogłoszony drukiem w 1896 roku w kilku kolejnych numerach warszawskiego „Głosu”. Pisał w nim o istniejących w mieście i powiecie zakładach przemysłowych, handlowych i usługowych oraz warunkach pracy w przemyśle i rolnictwie, podając przykłady ze wsi Dźbów, gdzie często przebywał w majątku ciotki. „Przemysł domowy w okolicach Częstochowy był słabo rozwinięty” – pisał w artykule – „i to głównie wśród mieszczan rolnych. W Krzepiach mieszczanie zajmowali się kożusznictwem i bednarstwem, z którymi spotykamy się w Przyrowie i Kłobucku; garncarstwem zajmowano się w Nowej Wsi, Kłobucku i Wąsoszu; sery na większą skalę wyrabiano w Skrzylowie; we wsiach podmiejskich trudniono się gdzieniegdzie koszykarstwem i wyrobem zabawek na zbyt w Częstochowie. poza tym w powiecie naszym były większe kolonie tkackie, przeważnie niemieckie; w kamienicy Polskiej, Mstowie, czarnym Lesie oraz Hucie Starej. Wyrabiano tam słynne dawniej na całą okolicę z trwałości płótna i wyroby sukienne. Żydzi zakupywali partiami (z Kamienicy Polskiej) te wyroby i wysyłali je do cesarstwa”. Po napisaniu w 1891 roku rozprawy doktorskiej „Izba poselska za czasów Zygmunta Augusta” został asystentem na uczelni. Jednocześnie zaczął uczyć w szkole żeńskiej i podjął pracę badawczą na temat powstania kościuszkowskiego i styczniowego. W 1905 roku wydał dwutomowe dzieło poświęcone ostatnim latom Hugona Kołłątaja. Na podstawie tej pracy habilitował się, otrzymując tytuł docenta i od nowego roku akademickiego rozpoczął wykłady na uczelni. W monarchii austriackiej stanowisko docenta nie uprawiało do pobierania poborów. Tokarz musiał szukać dodatkowych zajęć, wykładając da lata historię w Akademii Sztuk Pięknych. W 1908 roku wyjechał na stypendium do Paryża i po powrocie został profesorem nadzwyczajnym historii powszechnej i austriackiej, a w rok później profesorem zwyczajnym tych przedmiotów. Jednocześnie z pracą pedagogiczną rozwinął ożywioną działalność publicystyczną, wydając kilka ważnych dzieł z najnowszej historii Polski, dotyczących warunków ekonomicznych w Galicji, insurekcji kościuszkowskiej i powstania styczniowego. Pod jego kierunkiem pisał pracę o Dionizym Czachowskim, jednym z dowódców powstania styczniowego, inny częstochowianin – młody poeta legionowy i historyk Stanisław Długosz. Zajęcia na uczelni, praca naukowa i publicystyczna nie przeszkadzały profesorowi w angażowaniu się w organizacjach niepodległościowych. Od 1901 roku w różnych czasopismach zamieszczał artykuły o charakterze politycznym oraz współuczestniczył wraz z częstochowianinem Żegotą-Januszajtisem i Mieczysławem Norwid-Neugebauerem w organizowaniu Polskich Drużyn Strzeleckich. Jako szeregowiec uczestniczył w wielu ćwiczeniach wojskowych i nawiązywał współpracę tej organizacji ze Związkiem Strzeleckim. Podczas wakacji w 1914 roku zajmował się organizacją kursu dróżyniaków w Nowym Sączu. Wybuch wojny zastał go w Krakowie. „W ciągu paru minut zdecydowaliśmy się: Polskie Drużyny Strzeleckie podają się bez żadnych układów i zastrzeżeń komendzie tego, który od dawna myślał o tej chwili, któremu jedynie w tej trudnej sytuacji zawierzyć można, Józefa Piłsudskiego. Nasz komendant (Żegota) uda się do niego i zawiadomi o naszej decyzji” – wspominał po latach w „Legionach na polu walki”. „(...) Dla nas zaczynał się teraz czas pracy czysto wykonawczej, związanej z mobilizacja Drużyn. Liczyły one na całym obszarze Galicji 4000 przeszło członków”. Po zakończeniu mobilizacji profesor opuścił uczelnię i w stopniu szeregowca wstąpił do 2. Pułku Legionów. Wkrótce przeniesiono go do akcji politycznej. „Wraz z Michałem Sokolnickim zakłada placówki na terenach Kongresówki opuszczonych przez wojska rosyjskie” – pisał prof. Bronisław Pawłowski w „Kwartalniku Historycznym” z 1937 roku – Polską organizacje Narodową, a po jej wcieleniu do Naczelnego Komitetu Narodowego został przydzielony do Departamentu Wojskowego jako zastępca szefa departamentu. Usiłuje jednakowoż ustawicznie powrócić do służby w szeregach. Ostatecznie w 1915 roku otrzymuje przeniesienie do I batalionu uzupełniającego I Brygady Legionów Polskich w Kozienicach, gdzie jako aspirant oficerski wykłada przeważnie historie polską. Następnie zaś 1 października został zamianowany referentem wydawnictw naukowych Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu w Warszawie. wśród tylu różnych zajęć miał czas, by zajmować się działalnością naukową. w 1915 roku opracował broszurę „Legiony na polu walki” i wydał pracę o żołnierzach Kościuszki, a w dwa lata później obszerną monografię „Armia Królestwa Polskiego” (1815-1830). Redagował również „Biblioteczkę legionisty”, gdzie zamieszczano wspomnienia z dziejów wojskowości. Pod koniec 1917 roku został kierownikiem Wydziału Prac Naukowych przy Tymczasowej Radzie Stanu i już w styczniu wydał pierwszy numer miesięcznika wojskowego „Bellona”, przeznaczonego dla kadry oficerskiej odradzającego się Wojska Polskiego. Po odzyskaniu niepodległości został szefem Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego. Miała to być instytucja zajmująca się wydawaniem prac historyczno-wojskowych, regulaminów służbowych, archiwistyką, bibliotekarstwem wojskowym i propagandą. Oto np. w roku 1920 wydano 250 rozmaitych publikacji w ilości 2.500.000 egzemplarzy” – podaje Bronisław Pawłowski. „Praca w wojsku pochłonęła go całkowicie, tak dalece, że nawet – w jesieni 1920 – zrezygnował dobrowolnie z zajmowanej dotąd na Uniwersytecie Jagiellońskim katedry profesorskiej”. władze wojskowe przyznały mu stopień podporucznika , a w sierpniu 1920 roku otrzymał awans na kapitana na kapitana, by po roku zostać pułkownikiem służby czynnej. Kierując Instytutem, zajął się ponownie pracą naukową, skupiając uwagę na dwóch wydarzeniach: insurekcji kościuszkowskiej i powstaniu listopadowym. temu ostatniemu poświęcił cykl wykładów na różnych kursach w Wyższej Szkole Wojennej. Wydał również książkę o sprzysiężeniu Wysockiego oraz kilka pozycji o powstaniu kościuszkowskim. Jeden z najwybitniejszych historyków polskich jest nie do zastąpienia na swym obecnym stanowisku w wojsku” – pisał w opinii generał Władysław Sikorski. „Jest on twórcą programu w tej dziedzinie pracy, którego jest duszą. Zdolności intelektualne, zalety umysłu i charakteru wybitne; przy istotnych twórczych właściwościach i umiejętnościach samodzielnego kierownictwa płk Tokarz pojmuje swą służbę na wskroś ideowo posiadając ideał nowoczesnej armii i wysokie poczucie honoru oficerskiego”. Mimo takiej opinii musiał opuścić armię, ponieważ był w opozycji do Józefa Piłsudskiego. W 1928 roku wygłosił inauguracyjny wykład na Uniwersytecie warszawskim i tam rozpoczął zajęcia z nowożytnej historii Polski. Jednocześnie prowadził dalsze badania nad insurekcją i powstaniem listopadowym. Ich wyniki publikował w wydawanych. Jedną z ostatnich prac były „Pomniki Prawa Rzeczypospolitej Krakowskiej 1815-1848”. zbierał również materiały Konfederacji Targowickiej, ale tego tematu już nie zdążył opracować. Zmarł 3 maja 1937 roku. Mieszkając w Krakowie i Warszawie, nie zerwał związków z rodzinnym miastem. Utrzymywał kontakty z nauczycielami i uczniami swojej byłej szkoły i opiekował się studentami pochodzącymi z Częstochowy. Opiekował się Kołem Krajoznawczym przy Gimnazjum im. Sienkiewicza, które zajmowało się zbieraniem materiałów etnograficznych, publikowanych w „Ziemi Częstochowskiej” w 1918 roku. W tym samym tomie zamieszczono również bibliografie Częstochowy opracowaną na seminarium u profesora przez Marie Józefowiczową. „Poddając analizie związki Wacława Tokarza z Częstochową i regionem, nie sposób zwrócić uwagi na pewne kwestie” – pisze profesor Andrzej Zakrzewski w artykule „Wacław Tokarz (1873-1937) – promotor częstochowskiego środowiska naukowego”. Pierwsza jest zaduma nad fenomenem krótkości i zawodności pamięci społecznej. To dziwne, ze do dnia dzisiejszego Tokarz, znakomity historyk, patriota, żołnierz Legionów z profesorskim tytułem nie doczekał się przypomnienia mieszkańcom Częstochowy, że nie uczczono jego pamięci nazwą ulicy, skweru, pasażu czy chociażby tablicy pamiątkowej. Proponuję więc, aby stosowany wniosek w tej sprawie został skierowany do rady Miasta przez Zarząd Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego w najbliższym czasie. Po drugie, przystępując do zbierania informacji o jego związkach z Częstochową zdałem sobie sprawę z faktu konieczności przeprowadzenia gruntowej kwerendy źródłowej w dokumentacji Uniwersytetu Jagiellońskiego i Warszawskiego w celu udokumentowania relacji zachodzących pomiędzy Tokarzem a ludźmi mieszkającymi w Częstochowie. Będzie to zrealizowane w formie pracy magisterskiej na moim seminarium”. Wacław Głazek ( 1886 - 1941 ) Podpułkownik saperów. Urodził się 26 września 1886 roku w Sandomierzu, był synem Jana , prezydenta Częstochowy w latach 1902 – 1915. Już jako nastolatek rozpoczął działalność polityczno-niepodległościową.Uczył się w Gimnazjum Rządowym w Częstochowie. Relegowany z gimnazjum za podarcie portretów cesarskich, potem usunięty z kolejnej szkoły za udział w strajku szkolnym 1905 roku. Należał do Koła Młodych PPS Frakcji Rewolucyjnej. Zajmował się kolportażem broni i nielegalnej literatury. Studiował na wydziale fizyczno-matematycznym uniwersytetu w Kazaniu, potem w Instytucie Inżynierów Dróg i Komunikacji w Petersburgu. Był członkiem Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej i "Filarecji". Werbował młodzież do "Strzelca". W I wojnie światowej wziął udział walcząc w armii rosyjskiej. Był nawet uczestnikiem rewolucji i delegatem armii na Zjeździe Rad Żołnierskich i Robotniczych. We wrześniu 1917 wstąpił do I Korpusu Polskiego i organizował Polską Organizację Wojskową. Ze zwerbowanymi żołnierzami brał udział w wojnie przeciwko Niemcom. 11 listopada 1918 roku brał udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. Po wojnie studiował na Politechnice Lwowskiej, potem na Politechnice Warszawskiej. W 1924 roku zdobył dyplom inżyniera. Służbę wojskową zakończył w randze podpułkownika inżynierii i saperów. Od 1933 roku w Ministerstwie Poczt i Telegrafów. W chwili kiedy został powołany na stanowisko tymczasowego prezydenta Łodzi Wacław Głazek był dyrektorem warszawskich tramwajów i autobusów. Władze nadzorcze mianowały wraz z nim trzech wiceprezydentów oraz Radę Przyboczną złożoną z.24 osób. 11 października 1939 roku został uwięziony przez NKWD w Wilnie. Następnie przewieziony na Łubiance w Moskwie, przetrzymywany był w celi z gen. Władysławem Andersem. Przypuszczalnie zamordowany przez NKWD po 21 czerwca 1941 roku Marian Skrzynecki ( 1891 - 1939 ) Pseudonim Marcin, Marek, Napoleon. Działacz niepodległościowy, dowódca 7 pułku ułanów lubelskich. Ur. 9 X 1891 w Piotrkowie (Piotrków Trybunalski), był synem Józefa (1849-1925), nadkonduktora Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, działacza niepodległościowego, oraz Pauliny z Grottów (1860-1922), wnukiem Ludwika Skrzyneckiego, ziemianina, powstańca 1863-64. Jego braćmi byli Tadeusz i Walerian. W 1900 S. wraz z rodzicami przeniósł się z Piotrkowa do Częstochowy, gdzie w 1902 rozpoczął naukę w gimnazjum rządowym ( budynek Gimnazjum im. H. Sienkiewicza ). W 1905 jako członek organizacji młodzieżowej "Promieniści" brał udział w tzw. strajku szkolnym, po którym został usunięty z gimnazjum. Od 1906 uczęszczał do gimnazjum pol. w Częstochowie. W 1908 został członkiem Zw. Młodzieży Postępowej (od 1910 Zw. Młodzieży Postępowo- Niepodległościowej); prowadził działalność oświatową w środowiskach robotniczych i włościańskich na terenie pow. częst. Od 1908 należał do PPS-Frakcji Rewolucyjnej (PPS-FR). W wyniku rewizji przeprowadzonej przez policję 26 IX t.r. w mieszkaniu S-kich (przy ulicy Teatralnej/Kościuszki/), został zatrzymany wraz z bratem Walerianem i krótko był przetrzymywany w areszcie częst. Nie zaniechał działalności w PPS; w 1909 wszedł do okręgowego Komitetu Robotniczego(OKR) PPS-FR w Częstochowie, a jesienią t.r. został przyjęty do szóstki bojowej Organizacji Bojowej PPS-FR utworzonej z młodzieży gimnazjalnej. W lipcu i sierpniu 1910 uczestniczył w Krakowie w kursie instruktorsko-bojowym (tzw. III szkole bojowej) PPS-FR i Zw. Walki Czynnej (ZWC). PO ukończeniu kursu brał udział w reorganizacji częst. PPS-FR. W grudniu t.r. podczas licznych aresztowań członków PPS-FR po zdradzie A.Sukiennika, S. pomógł w opuszczeniu Częstochowy Stanisławowi A. Radkowi kierującemu miejscowym OKR PPS-FR, a w styczniu 1911 sam wyjechał z miasta. Przebywał w Krakowie, następnie we Lwowie, gdzie studiował na tamtejszej politechnice. Działał w ZWC, a później Zw. Strzeleckim. W sierpniu 1914 wstąpił do Lotnego Oddziłu Wywiadowczego przy oddziałach strzeleckich (później I Brygada Legionów Pol.). Wyróżnił się w akcji bojowej na tyłach wojsk rosyjskich pod Bodzentynem. Służył w 1 szwadronie ułanów (następnie jako rotmistrz w 1 p ułanów ) Władysława Beliny-Prażmowskiego. W czasie tzw. kryzysu przysięgowego w 1917 był internowany w obozie w Szczypiornie, później w Łomży. Zwolniony w lipcu 1918, od listopada t.r. w stopniu ppor. był adiutantem mjr. Janusza Głuchowskiego, dowódcy 7 p ułanów WP. W 1919 skierowano go na przeszkolenie do Szkoły Jazdy, skąd wiosną 1920 powrócił do pułku walczącego z bolszewikami na froncie litewsko-białoruskim nad Dźwiną. Odznaczył się męstwem dowodząc 2 szwadronem, który 12 VI 1920 odpierał wielogodzinne , zaciekłe ataki nieprzyjaciela na pozycję k.folwarku Dregucze. W lipcu i sierpniu t.r. brał udział w walkach na Wołyniu, gdzie odniósł lekką ranę. Ponownie ranny 4 IX t.r. pod Gulbieniszkami na Suwalszczyźnie, został odesłany do szpitala polowego. Po zakończeniu wojny opuścił 7 p ułanów i do końca 1922 był adiutantem Piłsudskiego w Belwederze. Pełnił następnie służbę w kancelarii wojskowej prezydenta RP. Od 1926 prowadził w Centrum Wyszkolenia Kawalerii. Do 7 p ułanów powrócił w 1927 i objął funkcję kwatermistrza. W 1930-32 był dowódcą szwadronu w Korpusie Ochrony Pogranicza (KOP) w Dederkałach k.Krzemieńca. Od 1932 był zastępcą dowódcy 8 p strzelców konnych. Awans na ppłk. otrzymał w 1935. W 1937 został zastępcą dowódcy 7 p ułanów, a od 27 VIII 1939 był dowódcą pułku. Prowadził pułk w kampanii 1939. Po bitwie pod Suchowolą (23-24 IX) podzielił podległy mu oddziałek żołnierzy i wraz z dwoma oficerami przedzierał się na Węgry. Podczas próby zatrzymania przez żołnierzy sowickich i milicjantów ukraińskich 22 IX we wsi Krukienice został ciężko ranny. Przewieziony do szpitala w Mościskach zm. 3 X 1939. Pochowano go na tamtejszym cmentarzu w zbiorowej mogile. Symboliczna inskrypcja znajduje się na grobie rodzinnym w kw. 2, rząd IV, grób 1. Odznaczony Orderem Virtuti Militari IV kl., Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (trzykrotnie), Orderem Polonia Restituta V kl., Złotym Krzyżem Zasługi. W małżeństwie ( od 1925) z Magdaleną Adelą Endelman S. miał dwóch synów: Józefa (1928-1997) i Piotra (1930-1997), założyciela "Piwnicy pod Baranami" w Krakowie. Marian Żegota Januszajtis ( 1889 - 1973 ) Pseudonim " Żegota". , Rawicz ( 1889 - 1973 ) - generał dywizji Wojska Polskiego, wojewoda nowogrodzki. Urodził sie 3 kwietnia w Mirowie ( obecnie dzielnica Czestochowy ), był synem Konstantego - nauczyciela szkoły ludowej - i Marii ze Staszewskich - corki powstańca styczniowego. Swoja edakację, po ukończeniu szkoły początkowej, od 1900 r. kontynuował w rosyjskim Gimnazjum Filologicznym ( mieszczącym sie w murach obecnego IV Lo im. H. sienkiewicza w Częstochowie ). Od 1906 r. w polskim gimnazjum w. Kuropatwińskiego w Częstochowie. Od początku nauki gimnazjalnej związał się z młodzieżowym ruchem niepodległościowym, tj. z Organizacją Mlodzieży Narodowej " Przyszłość" - : Per " i " Sokołem". Wziął czynny udział w strajku szkolnym w 1905 r. , a w następnym roku jako delegat uczestniczył w zjexdzie Związku Młodzieży Polskiej " ZET " w Krakowie. Aresztowany w 1907 r. za działalnośc niepodleglościową, więziony był przez kilka tygodni w Czestochowie. Po ukończeniu miejscowego gimnazjum 9 1908 0 na dalsze kształcenie wyjechał do Dublan, gdzie podjął studia na tamtejszej Akademii Rolniczej. W okresie studenckim, ktory obejmował lata 1909 - 1911 , Januszajtis został współzałozycielem tajnego związku wojskowego" Armia Polska". Wykorzystując okres wolny od zajęć na uczelni przyjechał do czestochowy z materiałem szkoleniowym, ktory wykorzystał podczas ćwiczeń z grupą skautów z prywatnej szkoły swego ojca. W ostatnich dwóch latach studiów pełnił juz funkcję naczelnego komendanta Polskich Drużyn Strzeleckich. w 1914 r. Januszajtis rozpoczął służbę w legionach Polskich jako dowódca I Batalionu 1 pp. Jeszcze tego samegoroku ( 15 sierpnia 1914 r. ) Naczelny Komitet Narodowy delegował go na teren Krakowa z zadaniemutworzenia tam 2 pp Legionów, który po sformulowaniu poprowadził na front. Od 16 . X. 1916 r. juz w randze pułkownika dowodził I Brygadą Legionów. Następnego roku Januszajtis poślubił Zofię Jelita Wybrocką; ślub odbył sie na Jasnej Gorze w Częstochowie. W 1918 r. Januszajtis objął stanowisko wicedyrektora Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu i Rady Regencyjnej. Od listopada 1918 r. byl dowódcą Okręgu Generalnego Białustok i Grupy Operacujnej " Łapy ". Za udział w nieudanym zamachu na rząd Moraczewskiego ( 5 I 1919 r. ) został na krótko aresztowany. Po uwolnieniu przez rok pozostał w rezerwie. Ponowne powołanie Januszaitisa do służby wojskowej nastąpiło 1 lutego 1920 r. kiedy powierzono mu dowództwo Obozu Warownego " Chełmno", a następnie dowództwo 12 Dywizji Piechoty ( DP ). Podczas wojny w 1920 r. został ranny na Ukrainie. W dwa lata później zweryfikowany w stopniu generała brygady, w 1924 r. został awansowany na generała dywizji. W 1924 - 1926 po objęciu posady wojewody nowogrodzkiego Januszajtis przeszedł w stan spoczynku. Zmobilizowany został dopiero podczas kompani wrzesniowej 1939 r. z równoczesnym delegowaniem do sztabu dowództwa obrony Lwowa. Po upadku miasta został aresztowany przez Rosjan i osadzony w moskiewskim więzieniu. Po uwolnieniu w sierpniu 1941 r. wyjechal do Wielkiej brytani i zglosil sie do dyspozycji Naczelnego Wodza. W latach 1942 - 1947 pełnił funkcje inspektora do spraw Zarządu Wojskowego w Londynie oraz przewodniczącego Wojskowego Trybunału Orzekajacego. Januszajtis zmarł 24 marca 1973 r. w Crowley w Wielkiej Brytanii. Po ekshumacji jego ciało przewiezione zostało do Zakopanego i pochowane na nowym cmentarzu. Zmarły uhonorowany był wieloma odznaczeniami miedzy innymi Virtuti militari 5 kl. . Orderem Polonia Restituta 3 kl., Krzyżem Niepodległości i Krzyżem Walecznych ( czterokrotnie ). Zaczerpniete ze Słownika biograficznego regionu częstochowskiego - Ewy i Mirosława Zwolińskich. [Komentarze (2)] |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
Projekt i wykonanie: © 2005 Tomasz 'Skeli' Witaszczyk, all rights reserved. Modified by X-bot Hosting stron internetowych |
 |
