- Strona Główna -
- Historia Szkoły -
- Różności -
- Kronika Szkoły -
- Spotkania po latach -
- Muzeum - Kroniki -
Almanach Absolwentów IV L.O. im. H. Sienkiewicza w Częstochowie

Absolwent Sienkiewicza
Rocznik 1886

Imię:Jan
Drugię imię:
Nazwisko:Czeraszkiewicz
Klasa:brak danych
Wychowawca:brak danych
Data ur.:27 stycznia 1867 r.
Miejsce ur.:Jurborg nad Niemnem
Dawny adres:brak danych
Kontakt:brak danych
Opis:Jan Czeraszkiewicz urodził się 27 stycznia 1867 r. w Jurborku nad Niemnem, w dawnym powiecie rosieńskim na Żmudzi. Ojciec Jana Czeraszkiewicza, Alfons, ożeniony z Marceliną z domu Węgrzecką, był rzemieślnikiem pochodzącym z Dyneburga, wokół którego istniało jedno ze znaczniejszych skupisk ludności polskiej na terenie historycznych Inflant Polskich.Pierwsze lata życia Jana Czeraszkiewicza upływały w środowisku, w którym trwała pamięć o powstańcach 1863 r., ofiarach poniesionych w walce z rosyjskim zaborcą.Ta pamięć towarzyszyła mu i w czasie młodzieńczych lat spędzonych w Częstochowie, bowiem Królestwo Polskie, zwane też Krajem Nadwiślańskim, doznawało skutków nasilonej polityki rusyfikacyjnej. Uczył się w częstochowskim gimnazjum rządowym – późniejsze Gimnazjum im. H. Sienkiewicza i tam zdał maturę. Utrzymywał się dzięki udzielanym korepetycjom, co prawda pochłaniających czas ale i będących źródłem doświadczeń, które zapewne spełniły rolę jednego z czynników mających w przyszłości istotne znaczenie dla rozbudzenia zamiłowania do pracy pedagogicznej. Dyplom ukończenia studiów na wydziale prawnym Uniwersytetu Warszawskiego nosił datę 23 listopada (6 grudnia) 1896 r. i był oznaczony numerem 3904. Po odbyciu kilkuletniej praktyki i aplikacji przygotowującej do adwokatury, w styczniu 1900 r., nawiązał współpracę z Aleksandrem Mogilnickim w jego kancelarii adwokackiej. W 1902 r. otworzył własną kancelarię w Zgierzu. Działalność adwokata połączył z rolą wykładowcy w miejscowej szkole średniej, 7-klasowej męskiej szkole handlowej powstałej w 1898 r. z inicjatywy Zgromadzenia Kupców m. Zgierza. W 1904 r. zgierskie kupiectwo wystąpiło do władz rosyjskich o pozwolenie otwarcia żeńskiej szkoły handlowej, co ostatecznie doprowadziło do przekształcenia już istniejącej szkoły męskiej w koedukacyjną. W 1905 r. uczniowie zgierskiej szkoły handlowej przyłączyli się do strajku szkolnego, uczestniczyli też w demonstracjach ulicznych i starciach z wojskiem rosyjskim. Jan Czeraszkiewicz w zgierskiej szkole handlowej uczył prawa handlowego i ekonomii politycznej. 9 (22) lutego 1905 r. Wydział Naukowy Ministerstwa Skarbu w Petersburgu wydał reskrypt poświadczający jego uprawnienia do wykładów w zakresie wymienionych specjalności w szkołach handlowych podległych Ministerstwu Skarbu a 21 marca (3 kwietnia) 1906 r. zatwierdził go na stanowisku nauczyciela etatowego, z ważnością od 9 (22) lutego 1905 r. Wykazuje to, że Jan Czeraszkiewicz przywiązywał dużą wagę do swoich działań dydaktycznych i chciał je wykonywać zgodnie z prawem. Ustępstwa caratu pod presją wspomnianego strajku szkolnego, pozwoliły na otwieranie szkół, w których nauczanie odbywało się po polsku i przez polskich nauczycieli, dlatego Rada Opiekuńcza Szkoły przedstawiła władzom kandydaturę Jana Czeraszkiewicza jako dyrektora szkoły. Wydział Naukowy Ministerstwa Handlu i Przemysłu 15 (28) kwietnia 1906 r. mianował Jana Czeraszkiewicza dyrektorem szkoły. Odtąd tak pochłaniały go sprawy tworzącego się szkolnictwa polskiego, że praktyka adwokacka znalazła się na dalszym planie, a w niedługim czasie całkowicie ustała. Nowy dyrektor stanął przed zadaniem wprowadzenia wykładów w języku polskim, co, podobnie jak w łódzkiej szkole handlowej Zgromadzenia Kupców, dość długo rozważano, ponieważ zgodnie z procedurami władz carskich łączyło się z tym przyjęcie statusu szkoły prywatnej, pozbawionej praw publicznych. Podziałał przykład łódzkiej szkoły handlowej, w której od stycznia 1906 r. nauczano po polsku. W szkole zgierskiej nastąpiło to w 1907 r. Obok obowiązków dyrektora szkoły, Jan Czeraszkiewicz stał się aktywnym członkiem powstałego w 1906 r. Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, jednego z wielu stowarzyszeń społecznych, które po manifeście konstytucyjnym 17 (30) października 1905 r. uzyskały możliwość legalnego rozwijania działalności w zaborze rosyjskim. Jako cel oficjalny przedstawiono gromadzenie wiadomości naukowych o geografii i przyrodzie kraju. W rzeczywistości zamierzeniom tym towarzyszyła myśl ojca krajoznawstwa polskiego, Aleksandra Janowskiego, aby organizować wycieczki po kraju, pokazywać piękno i budzić miłość do ojczystej ziemi. Poznawanie kraju i zabytków przeszłości dawało podstawowy zasób wiedzy o dziejach ojczystych. Myśl przewodnią zawierało hasło: "Przez poznanie do umiłowania, przez umiłowanie do czynów ofiarnych". Jan Czeraszkiewicz został członkiem PTK w 1907 r. w Oddziale Warszawskim. Ale od 1909 r. należał do działaczy Oddziału Łódzkiego. Oddział Łódzki PTK zapoczątkował swoją działalność 7 marca 1909 r. prezesem Zarządu Oddziału został Wacław Kloss, dyrektor szkoły handlowej Zgromadzenia Kupców, a jednym z wiceprezesów i jednocześnie przewodniczącym sekcji odczytowej – Tomasz Niklewski, dyrektor Gimnazjum Polskiego Towarzystwa "Uczelnia". W ramach obchodów pierwszej rocznicy założenia Oddziału Łódzkiego PTK zorganizowano w niedzielę 6 marca 1910 r. wycieczkę do Zgierza. Uczestników wycieczki ugościł dyr. J. Czeraszkiewicz w swojej szkole handlowej, gdzie zwiedzano "bogate muzeum szkolne z ciekawymi zbiorami z dziedziny flory i fauny krajowej oraz kolekcję najrozmaitszych minerałów. Zaznaczono, że jednym ze współtwórców tych zbiorów był J. Czeraszkiewicz". Prężnie działający Oddział Łódzki PTK zdobywał nowych członków i coraz liczniejsze grono sympatyków. Wśród nich liczną grupę tworzyli przedstawiciele środowisk bliskich łódzkiej szkole handlowej i męskiemu Gimnazjum Polskiemu. które powstało w 1906 r. Jedni wywodzili się z kręgów kupiectwa łódzkiego, drudzy należeli do Towarzystwa "Uczelnia", utrzymującego wspomniane Gimnazjum Polskie. W PTK działacze Towarzystwa "Uczelnia" nawiązali bliższe kontakty z Janem Czeraszkiewiczem, cieszącym się już wówczas opinią wybitnego pedagoga. Gimnazjum Polskie 8-klasowe, mieszczące się od 1910 r. w budynku ofiarowanym przez przemysłowca E. Heimana (obecnie ul. S. Więckowskiego 41). "zawsze było prowadzone w imieniu i na rachunek Tow. "Uczelnia" [...]". Towarzystwu "Uczelnia" przez szereg lat zdecydowanie odmawiano udzielenia koncesji, mimo, że zapewniało ono trwanie i rozwój Gimnazjum Polskiego, otaczając szkołę swoją opieką. W 1911 r. wieloletnie starania zostały wreszcie uwieńczone pomyślnym wynikiem i Towarzystwo "Uczelnia" otrzymało koncesję, i Zarząd stowarzyszenia doszedłszy do porozumienia z Janem Czeraszkiewiczem, wystąpił do władz z wnioskiem o zatwierdzenie go na stanowisku dyrektora Gimnazjum Polskiego. Kurator Okręgu Naukowego Warszawskiego wyraził zgodę 7 (20) kwietnia 1912 r. Warunki współpracy zostały określone w umowie Towarzystwa "Uczelnia" z J. Czeraszkiewiczem, zawartej 9 maja 1912 r. Cele, jakie przyświecały opiekunom gimnazjum, najdobitniej wyrażono w § 2 urnowy: "Całkowity kierunek Szkoły, którą Zarząd w imieniu Towarzystwa "Uczelnia" pragnie uczynić wzorową, należy do praw i obowiązków Jana Czeraszkiewicza, który z urzędu swego będzie stałym członkiem Zarządu "Uczelnia"". Jan Czeraszkiewicz rozpoczął pracę jako dyrektor i nauczyciel w Gimnazjum Polskim, o którym w latach przedwojennych utrwaliła się opinia, że ma dla Łodzi obok wychowawczego, także ważne znaczenie ideowe. W 7. rocznicę otwarcia gimnazjum, 17 października 1913 r., odwiedził szkołę arcybiskup metropolita warszawski A. Kakowski. Spotkanie z dostojnikiem kościelnym piastującym godność prymasa w Królestwie Polskim było szczególnym wyróżnieniem dla szkoły polskiej, "której życie upływa wśród trosk i pracy z nadzieją na lepsze jutro" – jak stwierdził Jan Czeraszkiewicz w mowie powitalnej. Uczestnicy spotkania doskonale rozumieli, co miał na myśli dostojny gość, gdy dziękując dyrekcji, nauczycielom i młodzieży wyraził nadzieję, że nastaną lepsze czasy dla szkoły. Przypomniał też myśl wyrażoną przez Komitet Organizacyjny polskiej szkoły średniej w Łodzi 30 września 1906: "Naród, który ma szkoły – ma przyszłość". Gimnazjum Polskie było utrzymywane z funduszów społecznych gromadzonych przez Towarzystwo "Uczelnia". Niezwykle trudny okres stanowiły lata I wojny światowej, kiedy wyniszczenia spowodowane działaniami wojennymi oraz rabunkową polityką zaborców rosyjskich i zajmujących Królestwo Polskie okupantów niemieckich i austriackich. Zmniejszały się możliwości gromadzenia funduszów, mimo to Towarzystwo "Uczelnia" zdołało utrzymać szkołę do połowy 1919 r., zaś dyrekcja i grono nauczycielskie okazywały gotowość do różnych wyrzeczeń uznawszy, że funkcjonowanie szkoły, "chociażby w nienormalnych warunkach, jest koniecznie potrzebne". Zgodną współpracę grona pedagogicznego z dyrektorem Janem Czeraszkiewiczem zakłócił spór o datę obchodów 53 rocznicy powstania styczniowego w 1916 r. Jan Czeraszkiewicz zastosował się do uchwały koła dyrektorów szkół polskich w Łodzi i przeniósł obchody rocznicowe na niedzielę 23 stycznia, aby nie tracić lekcji w sobotę 22 stycznia. W niedzielę uroczystości dla upamiętnienia 53 rocznicy Powstania Styczniowego stały się manifestacją patriotyczną z nabożeństwem w kościele Podwyższenia Świętego Krzyża, przemarszem młodzieży przez miasto i uroczystą akademią w budynku szkolnym. W obchodach tych nie uczestniczyło sześciu nauczycieli (m.in. Leon Starkiewicz. od r. szk. 1910/11 wykładowca przyrody w Gimnazjum Polskim, późniejszy dyrektor Gimnazjum Miejskiego w Łodzi), którzy nie pogodzili się z przełożeniem uroczystości na niedziele i z tego powodu nie stawili się na wykłady w sobotę. Zaś w oświadczeniu złożonym na ręce K. Rossmana, prezesa Towarzystwa "Uczelnia" "podali się w sześciu do dymisji od 1 marca r.b. aby nie szkodzić normalnemu biegowi lekcji w szkole polskiej". W poniedziałek 24 stycznia J. Czeraszkiewicz oznajmił "że nie uważa, by warunek dotrzymania terminu 1 marca w podaniu protestujących był niezbędny i że wobec niechęci do współpracy mogą być zaraz zwolnieni od zajęć". Okoliczności, z powodu których L. Starkiewicz w 1916 r. odszedł z Gimnazjum Polskiego, były przedstawione dość tendencyjnie. Nie jest prawdą, że "dyrektor Jan Czeraszkiewicz usunął L. Starkiewicza i pięciu jego kolegów z grona nauczycielskiego za to, iż zamierzali uroczystymi obchodami uczcić 53 rocznicę Powstania Styczniowego" – a takie niesprawiedliwe opinie czasem czytamy. Kierowanie szkołą w trudnych warunkach wojennych nie było jedynym niezwykle odpowiedzialnym zadaniem J. Czeraszkiewicza w okresie wojny. Bardzo ważną rolę wypadło mu pełnić w Oddziale Łódzkim PTK, bowiem 15 marca 1914 r. został wybrany prezesem Zarządu Oddziału. Zapoczątkował swoją działalność na tym stanowisku przyczyniwszy się do utworzenia oprócz już istniejących, nowej sekcji Miłośników Przyrody dla badania flory i fauny okolic Łodzi. W pierwszych miesiącach po wybuchu wojny kontynuowanie pracy Oddziału okazało się niemożliwe, tym bardziej, że niemieccy okupanci zarekwirowali lokal, w którym znajdowała się siedziba PTK w Łodzi. Wznowienie w dość ograniczonym zakresie działalności Oddziału nastąpiło dopiero w lipcu 1915 r. Zebrania Zarządu odbywały się w mieszkaniu J. Czeraszkiewicza. Wybrany 27 lutego 1916 r. Zarząd, którego prezesem pozostał J. Czeraszkiewicz, zdecydował o przywróceniu pracy w sekcjach: wycieczkowej, odczytowej, fotograficznej i muzealnej. Na wiosnę 1918 r. wynajęto obszerniejsze pomieszczenie przeznaczone na nową siedzibę PTK, poświęcone 20 kwietnia. "Przykładem bardzo zaangażowanego działacza był Jan Czeraszkiewicz. W 1918 r. wynajęcie nowego lokalu i przenosiny spowodowały kryzys finansowy. Sytuację uratował Jan Czeraszkiewicz przekazując w formie darowizny dla Oddziału 500 marek". Z całą pewnością J. Czeraszkiewicz jako prezes w dużej mierze przyczynił się do tego, że Oddział Łódzki PTK przetrwał w ciągu trudnych lat I wojny światowej, a po 1918 r. rozwinął się i umocnił. W 1919 r. podczas uroczystości związanej z dziesięcioleciem Oddziału prezes J. Czeraszkiewicz mówił: "Kochać Polskę – to znaczy znać ją dokładnie, znać jej zalety, cnoty i skarby przyrodzone, nie zamykać oczu na jej wady i braki, na wypaczenie cnót i zalet pod wpływem zawistnych losów i złej woli człowieka. [...] Ukochać Polskę – to znaczy skojarzyć jej dawną świetność i skromną teraźniejszość i wykuć z niej jasną przyszłość dla naszej Wolnej, Niepodległej, Zjednoczonej, a zarazem Demokratycznej Polski". Myśli zawarte w przemówieniu do członków PTK oddawały nastroje i budzące się nadzieje w dniach, kiedy dokonywało się wielkie dzieło odbudowy Rzeczypospolitej po I wojnie światowej. J. Czeraszkiewicz godził swoją działalność w PTK z wypełnianiem zadań, którymi był obarczony jako dyrektor gimnazjum Towarzystwa "Uczelnia". W roku szkolnym 1918/19 gimnazjum liczyło 444 uczniów w 11 oddziałach obejmujących klasy: przedwstępną i wstępną, oddziały równoległe w klasach pierwszych i drugich oraz klasy od trzeciej do siódmej. Wśród uczniów było 337 katolików, 28 ewangelików i 79 żydów. W 1919 r. nie odbyły się egzaminy maturalne z powodu wstąpienia do Wojska Polskiego uczniów klasy ósmej. Wkrótce po odzyskaniu niepodległości Towarzystwo "Uczelnia" zwróciło się do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z prośbą o upaństwowienie gimnazjum. Przekazanie szkoły Państwu wynikało z uzgodnień przyjętych w Warszawie 16 maja 1919 r. Władze oświatowe z aprobatą przyjęły propozycje Jana Czeraszkiewicza, aby patronem szkoły został Mikołaj Kopernik. Faktycznie w ten sposób na terenie Łodzi po raz pierwszy publicznie złożono hołd pamięci wielkiego uczonego, z którego postacią łączyły się reminiscencje Złotego Wieku w dobie świetności Rzeczypospolitej. Państwowym Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Łodzi kierował dyrektor Jan Czeraszkiewicz aż do swojej śmierci w 1924 r. Stwierdził, że zmiana statusu przynosi nowe oczekiwania i zwiększone zadania w pracy jedynej podówczas państwowej szkoły średniej na terenie Łodzi. Ministerstwo doceniając pozytywne strony doświadczeń dydaktyczno-wychowawczych byłego gimnazjum Towarzystwa "Uczelnia", zalecało, aby jak w tej szkole, odrzucić werbalizm w nauczaniu, praktykowany często w szkołach byłej Kongresówki i Galicji. Rada Pedagogiczna debatowała na ten temat 14 października 1919 r. i opierając się na swojej dotychczasowej działalności pedagogicznej przyjęła ustalenia zasadniczo zbieżne z dezyderatami ministerialnymi. W 1921 r., Jan Czeraszkiewicz założył przy PTK w Łodzi Krajoznawcze Koło Młodzieży jako organizację międzyszkolną. Należeli do niego uczniowie i uczennice wyższych klas szkół średnich. W ciągu trzech lat istnienia KKM do najczynniejszych jego członków zaliczali się uczniowie Państwowego Gimnazjum im. M. Kopernika. Postać Jana Czeraszkiewicza pojawia się we wszystkich opracowaniach, które dotyczą dziejów Łodzi w latach poprzedzających wojnę 1914-1918 r., jak również trudnego okresu wojennego i pierwszych lat niepodległości. Wymieniany jest wśród wybitnych przedstawicieli łódzkiej inteligencji zawodowej. Podnoszono jego zasługi jako wybitnego pedagoga, kiedy od 1912 do 1924 r. zajmował stanowisko dyrektora Gimnazjum Polskiego, przekształconego w Państwowe Gimnazjum im. M. Kopernika. "Trzeba także podkreślić, że działalność krajoznawcza była dla J. Czeraszkiewicza dodatkiem niezwykle istotnym do zasadniczej pracy pedagoga i wychowawcy". Wskazywano na patriotyczne aspekty w jego działalności pedagogicznej i społecznej. Do jego niewątpliwych zasług zalicza się to, że w Łodzi "Polskie Towarzystwo Krajoznawcze było żywym ośrodkiem życia narodowego". J. Czeraszkiewicz, którego stan zdrowia od 1922 r. pogarszał się i korzystał okresowo w szkole z urlopów zdrowotnych, zmarł 7 czerwca 1924 r. w zakładzie leczniczym w Miłowodach w Poznańskiem. Uroczystości pogrzebowe, którym przewodniczył biskup łódzki Wincenty Tymieniecki, odbyły się w Łodzi 12 czerwca.
Uczestniczyli w nich przedstawiciele władz państwowych i Kuratorium Okręgu Szkolnego Łódzkiego oraz władze miasta. Kondukt z licznym udziałem duchowieństwa i alumnów seminarium duchownego, delegacji wszystkich szkół średnich bez różnicy wyznań, stowarzyszeń i rzeszy mieszkańców miasta wyruszył z kościoła katedralnego na Stary Cmentarz, zatrzymując się przed siedzibą Państwowego Gimnazjum im. M. Kopernika, gdzie Lech Łukomski, maturzysta w 1924 r., wygłosił mowę pożegnalną. Jan Czeraszkiewicz pochowany jest na Starym Cmentarzu w Łodzi przy ul. Ogrodowej, w części katolickiej. Od 6 marca 1979 r. jego imię nosi Łódzki Oddział PTTK. W uroczystości nadania imienia i odsłonięcia tablicy pamiątkowej uczestniczyła siostra Jana Czeraszkiewicza.

[Komentarze (0)]
- Redakcja Strony -
- Absolwenci -
- Wyszukiwanie -
- IV L.O. w Internecie -
- Absolwenci innych LO -





Projekt i wykonanie: © 2005 Tomasz 'Skeli' Witaszczyk, all rights reserved.
Modified by X-bot
Hosting stron internetowych