Almanach Absolwentów Sienkiewicza

Minęło prawie pól wieku od śmierci człowieka wielce zasłużonego dla naszego miasta, niestety zupełnie nieznanego obecnym mieszkańcom Częstochowy. Człowiekiem tym był skromny ksiądz, lecz wielki duchem i wiedzą astronom, twórca obserwatorium astronomicznego i współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Astronomii, Bonawentura Metler.
Ksiądz Metler urodził się 7 lipca 1866 r. w Ciążeniu, małej miejscowości w Kaliskim. W Kalisz ukończył gimnazjum, po czym wstąpił do seminarium duchownego we Włocławku. Po kilku latach studiów wyjechał do Petersburga, aby tam kontynuować naukę. Szukając nowych źródeł wiedzy udał się do Włoch, gdzie w Gorycji otrzymał w roku 1889 święcenia kapłańskie.
Już po wyświęceniu studiował w Rzymie architekturę, sztukę oraz astronomię. Właśnie wtedy pojawiły się u niego zainteresowania, którym pozostał wierny przez całe życie. Swe studia kontynuował w Insbrucku i Oxfordzie. Był świetnym poliglotą. Opanował biegle m.in. język rosyjski, francuski, angielski i niemiecki. O wysokim stopniu znajomości języków niech świadczy fakt, że napisał podręcznik gramatyki języka angielskiego dla Francuzów.
W 1901 roku ks. Metler wyjechał do Australii, stamtąd udał się w podróż dookoła świata, która trwała 6 lat. W 1908 roku przybył do Francji. Pracował jako kapelan w Domu Opieki im. Stanisława Kostki w Paryżu. Tam zaprzyjaźnił się ze znanym francuskim astronomem Camille Flamarionem. Obaj badacze wybudowali wspólnie obserwatorium astronomiczne w Juvisy.
Jeszcze w tym samym 1908 roku powrócił do Polski. Rodzinnego kraju nie opuścił już do końca życia. Osiadł na stałe w Częstochowie, pracując jako prefekt w miejskich szkołach. Od początku umysł jego zaprzątnęła idea wybudowania obserwatorium astronomicznego oraz popularyzacji wiedzy astronomicznej wśród mieszkańców miasta. Jako użyteczny do tego celu obiekt upatrzył sobie ks. Metler wolno stojący budynek w parku miejskim , zwanym dziś Parkiem Staszica. Był to pawilon, pozostały po zorganizowanej w 1909 roku wystawie przemysłowo - rolniczej, własność Towarzystwa Akcyjnego " Zawiercie" Zakładów Przędzalni Bawełny, Tkalni i Bilcharni w Zawierciu.
Starania ks. Metlera o przejęcie tego budynku uwieńczone zostały powodzeniem w roku 1923 . Wówczas to w 450 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika prezydent miasta Częstochowy Józef Marczewski przekazał pawilon w celu przystosowania go do potrzeb przyszłego obserwatorium. Wysiłkiem społeczeństwa Częstochowy, częściowo z funduszy mieszkańców, częściowo zaś z własnych zasobów ks. Metlera. przebudowano obiekt, zmieniając go w 12 - kątną wieżę, zwieńczoną kopułą o średnicy 5 m .
Równocześnie wraz z działalnością kapłanską , pasją astronomiczną , ks . Metler od 1915 roku uczył astronomii w Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Częstochowie. To z jego inicjatywy w 450 rocznice urodzin M. Koprenika na terenie liceum usypano kopiec ku czci Kopernika.
W międzyczasie od 7 do 10 kwietnia 1920 roku w auli Uniwersytetu Warszawskiego obradował I Zjazd Naukowy Astronomów. Ks. Metler wystąpił na nim z wnioskiem powołania popularnego Polskiego Towarzystwa Astronomicznego z siedzibą w Częstochowie. Wniosek ten nie został porzyjęty, lecz stał się impulsem do późniejszego utworzenia Towarzystwa Przyjaciól Astronomii. Oddział tego Towarzystwa powstał w Częstochowie w 1928 roku.
w tymże roku dokonano otwarcia obserwatorium satronomicznego. Na jego wyposażeniu znalazła się luneta - ekwatoriał z opaską Zeusa, ofiarowany przez Wincentego Skrywana. Luneta posiadała obiektyw o średnicy 11 cm i ogniskowej 204 cm. Oprócz lunety w obserwatorium znajdował się dobrej klasy astronomiczny zegar oraz biblioteka. Odtąd w każdą pogodną noc prowadzono obserwację nieba.
Największy rozkwit działalności Towarzystwa przypadł na ostatnie lata przed wybuchem II wojny światowej. Kierowali nim wówczas profesorowie : Zygmunt Przesłański ( absolwent i późniejszy profesor Gimnazjum H. Sienkiewicza ) i Jan Gustowski.
W 1932 roku ksiądz Metler opuścił Częstochowęi zostal przeniesiony do Maluszyna. Tam , na dachu plepani urzadził obserwatorium. W 1934 roku objął probostwo w Parzymiechach, gdzie również zajmował się astronomią. W komórce zainstalował teleskop zwierciadłowy ustawiony azymutalnie. Zwierciadło o średnicy 30 cm wykonał samodzielnie.
3 września 1939 roku około godz. 8 rano na plebanię w Parzymiechach przyszli Niemcy. Rozkazali wyjść wszystkim osobom, przebywającym na plebani. Ks. Metlera, ks. Daneskiego, organistę Sobczaka oraz około 30 wiernych załadowano na samochód. Przed cmentarzem w Jaworzu samochód zatrzymał się . Wszyskim polecono wysiąść i przejść do ogrodu Piotra Omyły. Tam jeden z Niemców zastrzelił obu księży i organistę. Zwłoki zakopano na miejscu. Dopiero kilka dni później przeniesiono je na cmentarz w Jaworzu i umieszczono we wspólnym grobie. 11 grudnia 1945 roku zwłoki przeniesiono uroczyście na cmentarz w Parzymiechach.
Po księdzu Metlerze pozostało obserwatorium , użytkowane przez studentów WSP , a obecnie jest jedną z części Muzeum Częstochowskiego. Przed obserwatorium pozostały wyryte słowa w granitowym zegarze - " To miasto, które Panna umilowała i przeznaczyła do lepszej przyszłości "

Metler Bonawentura (1866-1939) – ksiądz, astronom, lingwista. Urodził się 7 VII w Ciążeniu k. Słupcy w ziemi kaliskiej; był synem Bernarda – powstańca listopadowego – i Marii z Winnickich.
Po ukończeniu Męskiego Gimnazjum Klasycznego w Kaliszu w 1883 r. Metler wstąpił do seminarium duchownego we Włocławku, skąd w 1887 r. skierowany został na studia teologiczne do Akademii Duchownej w Petersburgu. Po roku wyjechał na podobną uczelnię do Włoch, gdzie 18 XI 1888 r. otrzymał święcenia kapłańskie, po czym podjął studia (1889) w Rzymie na Wydziale Malarstwa, Rzeźby i Architektury tamtejszej uczelni. Wrócił na krótko do kraju, by ponownie wyjechać za granicę, tym razem do Monako, Paryża i Londynu w celu kontynuowania studiów. W tym czasie odbywał również podróże po Ameryce Australii oraz zatrudniał się jako nauczyciel języka niemieckiego i angielskiego we Francji, a po przeniesieniu się do Anglii uczył języka niemieckiego i francuskiego. Znalazł również czas na przygotowanie w manuskrypcie prac: Grammaire anglaise oraz French Pronuciation, zaś dla kleryków polskich –Gramatykę niemiecką. Później Metler skoncentrował się na studiowaniu nauk przyrodniczych na uniwersytetach w Rzymie, Innsbrucku, w Oksfordzie i na Sorbonie. Po zakończeniu wyprawy po Indiach podjętej w 1902 r., której plonem była praca Les Algues Margines –L’Ocean Indien 1902, Metler zainteresował się astronomią, poświęcając tej dziedzinie kolejne studia. Wiedza wyniesiona z wykładów wybitnego astronoma Camillusa Flammariona zaowocowała skonstruowaniem przez Metler, pod nadzorem mistrza dużego teleskopu. W klasztorze ss. szarytek pod Paryżem Metler założył obserwatorium astronomiczne.
Po powrocie do kraju wiosną 1908 r. Metler przywiózł ze sobą własny teleskop i inne przyrządy astronomiczne, które przekazał miastu Częstochowa, gdzie osiadł na dłużej. Tu też rozpoczął pracę jako nauczyciel religii w szkołach elementarnych, by po kilku latach otrzymać mianowanie na prefekta szkół średnich. Jego zamierzenia o powołaniu w Częstochowie Towarzystwa Astronomicznego nie doczekały się realizacji, początkowo ze względu na zakaz carski, a później na przeszkodzie stanęła I wojna światowa. Tymczasem 13 VII 1914 r. Metler został mianowany kanonikiem honorowym w kolegiacie kaliskiej, a po zakończeniu wojny – przeniesiony na probostwo do podczęstochowskiego Garnka, a następnie do Kruszyny, gdzie przebywał w l. 1919-32. W tym czasie wziął udział w Zjeździe dla Organizacji Nauki w Polsce, zorganizowanym w dniach 7-10 IV 1920 r. w Warszawie. Brak funduszy stanął jednak na przeszkodzie w zorganizowaniu obserwatorium astronomicznego we Włocławku. Fundusze takie przekazały natomiast władze Częstochowy i Metler przystąpił w nadwarciańskim grodzie do organizacji wymarzonego obserwatorium. Na ten cel przeznaczony został pawilon powystawowy wzniesiony w 1909 r. przez Towarzystwo Akcyjne „Zawiercie” w Parku Miejskim im. Stanisława Staszica. Po zakończeniu prac adaptacyjnych w 1932 r. nastąpiło uroczyste otwarcie. W międzyczasie z inicjatywy Metler powołany został komitet organizacyjny Polskiego Towarzystwa Astronomicznego Popularnego w Częstochowie, przekształconego w niedługim czasie w Polskie Towarzystwo Przyjaciół Astronomii w Częstochowie. Prezesem honorowym został C. Flammarion, a urzędującym – Metler. Otwarcie obserwatorium umożliwiło jego inicjatorowi popularyzację wiedzy astronomicznej, zwłaszcza wśród młodzieży gimnazjalnej częstochowskich szkół.
Wybuch II wojny światowej spowodował, że sławny astronom padł ofiarą bestialskiego mordu. Już bowiem 2 IX 1939 r. wkraczający do Parzymiech Niemcy posądzili Metler, że teleskop znajdujący się w Parzymiechach wykorzystywany był przez księdza-astronoma do przekazywania informacji wojsku polskiemu. Wraz z ks. Metlerem zamordowani zostali ks. Józef Danecki i organista Ignacy Sobczak, a ich ciała zakopano w Jaworznie. Ekshumowane zwłoki złożone zostały później we wspólnej mogile parzymieskiego cmentarza. Dla upamiętnienia tej okrutnej zbrodni przed częstochowskim obserwatorium ustawiono po wojnie cokół spod pomnika cara Aleksandra II i na jego cylindrycznej powierzchni wyryto gnomon, na boku zaś sentencję poświęconą Metlerowi.

[Komentarze (0)]